Leina
Bete ya pakwe (Macheiramphus alcinus)Ponalo
Ye kgolo e na le mmala wo mosootho ka ntle le lerontho le lešweu godimo le ka tlase ga leihlo. Bogare bja mafahla le mogolo ke tše šweu le mothalo wo moso ka magare. Mahlo a serolane, le a mantsho. Maoto le menwana ya maoto ke ye metala ya go ba le bosetlha. Tše nnyane di na le mmala wo mosootho e bile di na le marothontho go fetiša tše kgolo, le mmala wo mosetlha, le bosetlha tlase ga mafofa a mosela gomme ke tše šweu kudu matseweleng.Dijo
Bete ya pakwe e phela ka go ja mankgagane difokotsane, swifts, swiftness, Ka nako ye ngwe e na le le go ja dinonyana tše nnyane le dikhukhwane. Ditlhaselwa ka moka di tšewa ke lefego le tee ka lebelo la godimo kudu. Ga nke e theoga fase go hwetša dihlaselwa, e fela e kgona go gapeletša go latelela dihlaselwa tša yona meagong.Pelego
Ge e le nako ya pelego di na le go fofa ka bontšhi go ya lefelong la pelego, le lapwing ya go tlhotša e bile ka nako ye ngwe maoto a na le go bonagala a swara fase goba a kgokologa. Manyalo ao a diregago godimo ge di fofa moyeng, a makatša kudu. A diraga ka lebelo la godimo kudu gomme ge go tla hlakeng ya sehlare, dinonyana di tšena tlase ke lebelo kudu e be di kobega go thabe.Dihlaga di agiwa ka dihlare tšeo dinonyana di ikhutšago go tšona mosegare. Ka moka ga tšona tše tshadi le tše tona di a aga, e fela tše tshadi di dira go fetiša tše tona. Dikala di a rebiwa ge di fofa e bile tše dingwe di a wa. Gntšhi e ka godimo ga sehlare,e agiwe ka lehlakoreng la thabe e fela ka nako yengwe ka magareng a sehlare. Dihlaga tša gona di na le bogolo bo lekana le maoto a matharo go ya tlase go putla ka leeto lengwe gomme e na le sepopego sa komiki se sennyane sa go bolega. Ka nako yengwe ga di na methalo bjalo ka tša dinonyana tše dingwe. Kua East le in Africa, ka nako ye ngwe e aga dihlaga di toropong tše swaregile.
Nako ya go beya mae e itemogela ke tše tshadi fela gomme ka nako ye di dula kgauswi e be di fofa ga nnyane fela. Ka mathapama ye tshadi e tloga sehlakeng e be e fofa e fela ga e itsomele k abo yona. Gantšhi tše tona di e fa dijo sehlakeng goba kgaswi le sehlaka. Nako ya go beya mae e tekanyetšiwe gore e ka tšea matšatši a go lekana le kgwedi ye nngwe.
Ngwana wa nonyana wa go lekana le matšatši a 35-40 o fepiwa ke batšwadi. Tše nnyane kudu di jesiwa fela ka metsotso ye lesomepedi tlhano goba masomenne, ya mafelelo pele go ba leswiswi. Ka nako ye di fepiwa ka lebelo kudu, ga tee morago ga metsotso ye tharo goba ye nne gomme batswadi ba na le go tšentšha dijo ka thoko ya sehlaka e be di fofa, di boa le dijo tše dingwe. Dihlaselwa tšeo di bowago le tšona ke dikhukhwane.
Ka nako tša pele tša go godiša tše tshadi di šala sehlakeng le tše nnyane, e fela ka beke ya mafelelo goba matšatši a lesome batswadi ka moka ba dula dikaleng tša dihlaka goba sehlareng. Tše nnyane di šala pele ga sehlaka nako nyana morago ga pelego. Dinonyana tše di belega ka mehla, dibelega tše pedi mengwaga ye mentšhi.
Mokgwa
Bete ya pakwe gantšhi e setu e fela mosegare e na le go dira modumo wa godimo, melodi ya go swana le 'ki-kik-kik-kik-keee' or 'kwiek-kwiek'. Medumo ye e bokoa go ya ka bogolo bja nonyana.Ge di fofa di bonagala e le tše ntsho, Mafego a bonagala e le a matelele, e bile ke e sese go lekana le small buzzard, E fela ka sebopego sa pekwa ye kgolo. Ge e dutše sehlareng e na le mmele wa mmala wo moso, mogolo wo mošweu le methalo ya magareng le mahlo a magolo a mmala yo serolane e bile mahlo a gona a kgona go šupa gabotse. Selo se se bohlokwa bophelong bja Bete ya pakwe ke lefelo le le bolegilego la go ba le mankgagane goba difokotsane le dikhukhwane fao di ka kgona go fofa mosegare.
E na le go bonagala bošego e tsoma godimo ga bodiba, dinoka tše kgolo le moelong, lebopong, diporong goba mabjaeng kgauswi le meago. Kua bohlabela e etela dimineraleng le mašoka a dinonyana tše dingwe.
Ka lebaka la gore nonyana ye e na le mekgwa ya yona ga e ya tlwaelega gare ga dihlopa tša dinonyana tše dingwe e fela e tlwaelegile fa e tšwago gona le ditoropo tše e phelego gona le dinageng tše dingwe. Ge e ka hwetša mafelo a go be le sekgoba le dijo e ka hwetšagala gohle.
Ge Bete ya pakwe e tsoma e fofa ka sediko goba ka dikotara mafelong a yona gantšhi ka lebelo kudu, e lebelela godimo, tlase le ka thoko, (yona ga e swane le dinonyana tše dingwe tše di lebelelago fase), E swara mankgagane le difokotsane ge difofa le dinonyana tše dingwe tše nnyane; gale le dikhukhwane e be e di kometša kamoka ge e le moyeng. Dihlaselwa di swarwa ka maoto e be di metšiwa kamoka. Nonyana e tsoma fela seripagare sa go tswa iring ka letšatši mo Afrika e fela kua Bohlabela di tsoma sebaka nyana k age dihlaselwa e le swiftlets go fetiša mankgagane.
Gore di kgone go swara tše ntšhi go phela sebaka nnyana se selego gona dihlaselwa di swanetše goba tše ntšhi gomme e be tše nnyane ka bogolo gore di kgone di metša kamoka ge di fofa. Bete ya pakwe ga e tšee mankgagane a magolo e bile ke tšona tše ntšhi e fela e nyaka tše nnyane le dinonyana tše nnyane.
Gare ga letšatši Bete ya pakwe e dula pele ga sehlare se segolo, e sa sepele, ge e ka sepela e ya go fofa nako ye nnyane fela, le ge ka nako ye nngwe e na le go bonagala e fofa mosegare gantšhi ka nako ya pelego. Pele e ba bošego e a fofa go yo tsoma go fihla letšatši le dikela. Gape e tsoma le mesong.