Izinga Lokushisa eNingizimu Afrika

©Peter Delaney
Ukushisa esikuzwayo eduze kwethu kuyisimo solar, ukushisa kwelanga, okungena emkhathini, emhlabathini nasemanzini.
Ukushisa kuthonywa yizinto ezihlukahlukene ezifana nokuphakama ngaphezu kwezinga lolwandle, ibanga elisuka olwandle kanye ne-latitude - isikhundla esiseNorth-South axis of planet.

Ukuphakama Nokushisa

Ukuphakama kwezinga eliphezulu, ukuphakama ngaphezu kwezinga elwandle, kuyisici esiyinhloko esinqumayo ukushisa kwamazinga eNingizimu Afrika, ngaphezu kwamanye amathonya ekushiseni okunjenge-latitude. Isibonelo, uma umuntu edonsela emngceleni osempumalanga-ntshonalanga ehamba nge-latitude efanayo ukusuka eThekwini kuze kube phezulu kweDrakensberg Mountains, izinga lokushisa lokushisa lomoya liyancipha njengoba umuntu ehamba esuka ogwini waya ezintabeni. Isilinganiso sokushisa esilinganisweni, ngenxa yokuphakama, sinama-11ºC.
Ngaphezu kwalokho, izinga lokushisa eliphansi kakhulu eNingizimu Afrika alithonywanga yizinga, kodwa kunokuba liphakeme njengamazinga okushisa aphezu kwezintaba eziphakeme kakhulu ezweni, uDrakensberg, uMaluti, Winterberg, iSneeuberg, Nuweveld, izintaba eziphakeme zase-Eastern Cape naseKaroo, bonisa.
I-Lowveld yaseMpumalanga neSifundazwe saseLimpopo, kanye neLimpopo River Valley, yizindawo zokukhiqiza zemifino eNingizimu Afrika. Lezi zindawo zibaluleke kakhulu ebusika lapho amazinga okushisa kwezinye izindawo eNingizimu Afrika engafanele ukukhiqiza imifino. I-Lowveld kanye nengxenye esenyakatho yeSifundazwe saseLimpopo nazo ziyizindawo zokukhiqiza eziyinhloko zezwe zezithelo nama-nati. Lezi zindawo, ikakhulukazi i-Lowveld, zisezingeni eliphansi kunezinye izindawo ezingaphakathi eNingizimu Afrika futhi ziyaziwa njengezindawo ezishisayo kakhulu.
Isici esibaluleke kunazo zonke ukuthi ukushisa kwansuku zonke okuvamile ebusika, isb. NgoJulayi, izingxenye ezisenyakatho zeSifundazwe saseLimpopo, ikakhulukazi i-Lowveld, zifinyelela ku-6ºC ngaphezulu kunezindawo ezisenyakatho eNyakatho Kapa naseNyakatho-ntshonalanga - ezinye izindawo ezimbili ezifudumele eNingizimu Afrika.
Okubaluleke kakhulu, izinga lokushisa elincane lapha ebusika lifudumele kuze kufike ku-10ºC kunezifundazwe zaseNyakatho Kapa naseNyakatho-ntshonalanga.

Ukushisa kanye Nolwandle

Amanzi anekhono lokushisa eliphakeme kakhulu kunamatshe namaminerali. Lokhu kusho ukuthi amanzi athatha isikhathi eside ukushisa nokupholisa phansi kunomhlaba. Ngakho-ke, izilwandle zinomthelela omkhulu wokulinganisela ezindaweni zokushisa emoyeni ezindaweni ezisogwini.
Ehlobo, isb. NgoJanuwari, amazinga okushisa emini ogwini angaphansi kwalawo angaphakathi kwezwe, ngaphandle kwezindawo eziphezulu.
Ebusika, isb. NgoJulayi, izinga lokushisa lendawo ezindaweni ezisogwini liphakeme kunelawo angaphakathi kwezwe, ngaphandle kwe-Lowveld, izingxenye ezisenyakatho zeSifundazwe saseLimpopo, iSigodi saseLimpopo nezindawo eziphakathi nendawo enyakatho yePitoli.
Kodwa izindawo ezipholile zasogwini olusentshonalanga, lapho kukhona amazambane amaningi kanye nezinye izitshalo ezitshalwe ngaphansi kokunisela, zinezinga eliphezulu lokushisa ebusika kunaphakathi, ngaphandle kwezizinda ezibalwe ngenhla. Ugwini olusentshonalanga luthonywe yilezi zinsuku ezibandayo zaseBenguela, ezigeleza ngasenyakatho ngaphesheya kolwandle ukusuka esifundeni se-polar eningizimu.
Ukushisa, ikakhulukazi ngasogwini lwaKwaZulu-Natali kuthonywa yi-current warmer yaseMozambique, i-tributary ye-Agulhas yamanje, egeleza eningizimu ukusuka e-equator. Amazinga okushisa aphansi kakhulu ogwini olusempumalanga avumela ukukhethwa kwezilimo eziningi.

Translated by Nsika Khoza