Winnie Mandela Mulwela Ntshuxeko hi Ndlela Yakwe

Munhu Woka Anga Rivaleka

©Dr Peter Magubane

Kuva u tekanile na nala lonkulu wa xihlawuhlawu answinga olovangi. Nelson Mandela a tshamela kukumeka ari eka bindzu ra ANC, kulwa hi xinawu naswona Winnie a tshamela ku hangunuxiwa hi maphorisa. Winnie a hoxa xandla swinene eka kulwela kayena ntshunxekao, hambi loko a bihe e mirini.

Hi 1958 u nghenelele ku macha loke loku aku lwisana na mapasi endzhaku ka ku macha hi August 1956 machi wava manana lowu awu lwisana na milawu leyi. Ari u n’wana wa vavasati lava va 1 000 wa vavasati lavanga khomiwa.

Yena na vanwana va bohile kusala e khotsweni kuringana mavhiki mambirhi ematshanweni yaku kombela bail. Laha akuri kona laha anga fikelela kumbe kulangutana na swiyimo swotika swinene e makhotsweni ya Afrika Dyonga.

Endzhaku kaloko atava a humesiwile vanhu na maphorisa avan’wi vitana tani hi wansati woka anga rivaleki leswi aswiri e tlhelo naku duma ka nuna wayena wa ndhuma. Kungari khale, u heleriwile hinkirho laha a tirha e Baragwanath Hospital. N’wana wa vona wa nhwenyani, Zenani, u velekiwe hi 1959.

Munghana wa Winnie Wotshembheka

©Eric Miller

Winnie a kuma ntshembo na nseketelo kusuka eka van’wana vamanana va xiyimo lava ari na vona eka kulwela ntshuxeko na ku lwisana na xihlawula mbala. Van’wana va manana lava i vanhu vofana na Lillian Ngoyi, Helen Joseph, Albertina Sisulu, Florence Matomela, Frances Baard, Kate Molale, Ruth Mompati, Hilda Bernstein na Ruth First. Vamanana lava vahundzuke vanghana votshembeka swinene va Winnie, swin’wani leswi aswi kala swinene hinkarhi wakona.

Himinkarhi yotala lava avari vanghana va n’wa tipolotiki ava paluxiwa eka swi oxa nyama swa mfumo. Aswinga n’wi oloveli kutshemba vanhu. Kuvile na ku getsela ka meno exikarhi ka Winnie na ndyangu wakwe ekaya e Transkei endzhaku kaloko kutava ku nghenisiwe Bantu Authorities Act.

Chief Kaizer Matanzima, loyi ari kusuhi swinene na Winnie hile tlhelo muthori wa tata wa yena atava a seketerile mfumo eka act leyi. Leswi aswi seketeriwanga hi ntlawa wa Pondo lowu awu vitaniwa Intaba, lowungaya secha emutini wakava Winnie vusiku byi nwana, laha vanga vavisa swinene mhani ntsongo wa wayena xikan’we naku hisa yindlu yakavona yitshwa yi hela.

Nhlaselo lowu wusiye manana loyi a gonokile kusuka exisutini kuya emilengeni, manana loyi hi yena anga teka Winnie loyi angari na mhani tani hin’wana wakwe. U vuye a hundza emisaveni endzhaku nyana ka nkarhi.

Hambi swiritano, tata wa Winnie uyile emahlweni a seketela Matanzima, laha ari xirho xa khabinete eka mfumo wa Transkei. Winnie a vona leswi kuri kuxengiwa lokukulu hi tatana wa yena laha a vona onge uyima na vatshikeleri. Ntlimbo lowu wu hahlule muti hinkwawo.

Translated by Ike Ngobeni

Mfuwo wa Albertina Sisulu

Albertina Sisulu, loyi a tivekaka ku antswa tani hi “Mother of the Nation kumbe Ma Sisulu”, una ndhuma tani hi mulwela ntshuxeko wa tiko...more

Winnie Mandela a yirisiwa no xanisiwa

Malembe ya 1960 na 1961 yatisile ntsako swinene eka Winnie hiku tswariwa ka nwana wakwe wanhwenyani wa vumbirhi, Zindziswa, xikan’we nakuk...more