U-Winnie Mandela Okhuthalele Ukuletha Amajuguluko Kwezepolotiki

Isibonelo Esihle

©Dr Peter Magubane

Ukutjhada nomunye wabantu odume ngokungathandi ibandlululo gade kungasilula. Indoda ka-Winnie Mandela, uNelson khabe ahlale abambeke eendaben zehlangano ye-ANC, eempini zomthetho, begodu umzabo gade uhlala ungenelwa mapholisa. UWinnie naye gade azibandakanye khulu endabeni zepolotiki, nalokha azithweleko.

Ngonyaka ka-1958 khabe abandakanyeka emitjhagalweni wokungafuni ukuphatha amapasa owaduma khulu ngo-Rhoboyi ka-1956 okwakumtjhagalo wabafazi batjhagalela imithetho leyo. Khabe ahlangana kwabomma abayi-1000 ababotjhwako.

Yena nabanye bathatha isiqunto sokobana bahlale ejele iimveke ezimbili kunokobana ba aplayele ibheyili. Kulapha kwatlhogakala bona ajamelane nobujamo obumbi bamajele weSewula Afrca.

Ngemva kwalokho watjhatjhululwa amapholisa kanye nomphakathi bamazi njengomma oqinileko nozijameleko nangaphandle kwendodakhe. Kungasikade ngemva kwalokho walahlekelwa msebenzakhe esbhedlela seBaragwana. Ngonyaka ka-1959 indodakazi yakhe noMandela uZenani wabelethwa ukulandela lapho.

Abantu uWinnie Agade Arhona Ukubatjela Iimphiri

©Eric Miller

UWinnie Mandela khabe athola ukugcugcuzeleka kanye nesekelo kwabanye abomma ekhabe balwisana nomtlhago wakarhulumende webandlululo. Hlangana kwabanye abafazaba kubalwa hlangana u-Lillian Ngoyi, Helen Joseph, Albertina Sisulu, Florence Matomela, Frances Baard, Kate Molale, Ruth First, Ngoyi, Mompati kanye no-Hilda Bernstein. Abafazaba baphenduka abakhozi bakaWinnie abathembako, nekuyinto ekhabe ingakavami ukwenzeka ngeskhatheso.

Eskhathini esinengi abantu ekhabe baba bakhozi babantu ekhabe bazibandakanye eendabeni zepolotiki njengoWinnie khabe lada kutholwa bona bazimpimpi zikarhulumende. Kwakubudisi kuye ukobana athembe nanyana ngubani. Kwathoma imiraro hlangana kwakaWinnie nomndenakhe ekhaya eTranskei ngemva kokobana kwathulwa i-Bantu Authorities Act ngonyaka ka-1951. Ikosi u-Kaizer Matanzima, okhabe aqatjhe ubabakhe, wathatha ihlangothi lakarhulumende wasekela umthetho loyo.

Isiqunto kwaku kukokobana iwoma leKosi yamaPondo akhabe libizwa bona yiPondo, lingenele umuzi wekhabo Winnie liwuhlasele ngelinye langa ebusuku, lapha labetha umma kaWinnie bebatjhisa nendlu yotjani yakwabo. Ihlaselo le yarholela ekutheni umma loyo arholophale ukusuka edinini ukuya phasi komma okhabe sele adlale indima yokuba ngumma kaWinnie ngemva kokobana ummakhe wamambala ahlongakala. Naye umma loyo wahlongakala msinya ngemva kwalokho.

Nanyana kunjalo ubaba kaWinnie waragela phambili ngokusekela ikosi uMatanzima ananeskhundla kurhulumende e-Transkei. UWinnie wabona lokho, kungakalungi ngombana wabona uyise athatha ihlangothi likarhulumende wegandelelo, ukungaboni ngelihlo linyeli kwahlukanisa umndeni phakathi.

Translated by Busisiwe Skhosana

Ilifa laka-Albertina Sisulu

U-Albertina Sisulu, gade bambiza ngethando bona ngumma wesitjhaba nanyana uMaSisulu odume khulu ngokuba ngumma weSewula Africa ogade angakha...more

Ukutlhoriswa kwaka-Winnie Mandela kanye Nokudingiswa Kwakhe

Unyaka ka-1960 kanye no-1961 waletha ithabo kuWinnie ngebanga lokobana wabeletha indodakazi yakhe yesibili uZindziswa...more