Ndlela yaku Bihisa Homu e Mirini

© Chris Daly
A Jersey cow with her newborn calf.
Kufuwela masi i ntirho lowu yaka emahlweni laha tihomu titswalaka marhole, tihumesa masi kutani tibiha e mirini nakambe. Ku tiyisisa vulawuri bya vuhumelerisi bya xiyimo xale henhla, nkarhi lowu languteriwaka waku tswala marhole wufanele kuva wuri e hansi ka tinhweti ta 13 kusuka eka nkarhi wa sweswi waku tswala.
Loko nkarhi wotswala (masiku yotswala exikarhi ka wona) ya lehile ngopfu, swihunguta mbuyelo wa masi laha hile tlhelo swihungutaka kutswala ka muxaka walowo wa homu. Mbuyelo lowukulu wa masi na marhole yotala hi lembe i swin’wana leswi vuyerisaka swinene xikan’we na vulawuri bya kahle bya vuhumelerisi.

Artificial Insemination eka homu ya masi

Ku bihisa tihomu e mirini, maendlelo ya ntumbuluko (nkuzi), yinga tirhisiwa. Hambi swiritano, eka ntlhambi lowuntsongo kuveka nkuzi swinga durha swinene naswona swivanga swiphiqo swavu lawuri himinkarhi. Tinkuzi tingava na vukarhi kutani tilava ku vekiwa tiri toxe naku phameriwa toxe. Ku tatisa kwalano, hiku tirhisa nkuzi yin’we minkarhi hinkwayo, kuhumelela ka ti genetics swahunguteka. Eka masiku ya khale, tinkuzi ati tirhisiwa eka mapurasi yo hambana hambana,kambe leswi swinga vanga mavabyi ya swamasangu nakuva ya hangalaka naswona tihomu tinga hetelela tingaha tswali. Hikokwalaho ka sweswo, artificial insemination (AI) eka tihomu yisungule ku endliwa.
Artificial insemination hintolovelo yi chipile kutlula ku tirhisa nkuzi. Lawa i maendlelo yo olova swinene lawa ya katsaka ku cheriwa ka ngati (semen) hinkarhi wa kahle kutani yi cheriwa eka homu ya masi kuva yi biha emirini. Artificial insemination eka tihomu i maendlelo ya ntolovelo eka bindzu ro fuwa tihomu ta masi. Kuhumelela ka ti genetics swile henhla swinene loko kutirhisiwa AI. Tleswi swi vangiwa hikuva ngati (semen) kusuka eka tinkuzi tohambana hambana yikumeka hi nxavo wale hansi kutlula kuhlayisa nkuzi. Hambiswiritano, eka AI, ku tswala ka tihomu ta masi swiya hi vuswikoti bya vonhu kuvona loko homu yiri eka xiyimo xaku endla masangu.
Vafanele kutlhela vativa kuchela ngati (semen) hinkarhi wa kahle eka ndzhawu ya kahle leswaku yita kota ku biha emirini. AI yi dyondzisiwa eka dyondzo yokoma ya masiku yambirhi, tidyondzo leti tinga dyondziwa kusuka eka dokodela wa swifuwo. Ti khamphani tin’wana ti tisa ngati (semen) ya tinkuzi, ti endla AI tani hi vukorhokeri byo engetelela naswona madokodela yan’wana ya swifuwo yanga endla AI hi woxe.

Translated by Ike Ngobeni