Mfungho wa Mfumo ya Northern Cape

Sa ǁa ǃaĩsi 'uĩsi - “We go good life” i motto wa xifundzha xa Northern Cape, lexinga ririmi ra San. Motto lowu wutsariwe e hansi ka Coat of Arms ya xifundzha xa Northen Cape, leyinga nyikeriwa hiti 25 August 1997. Tshaku leri rina mihlovo yohambana hambana laha kungana muhlovo wa buraweni naswona yina 3D, leyi yimelaka tindzhawu to oma nale maribyeni ya xifundzha xa Northern Cape. 

Xisirhelelo xitshama e tshakwini, yiva na xivumbeko xa diamond eka xivumbeko xa xisirhelelo. E hansi ka diamond xikanwe na xisirhelelo swina muhlovo wa wasi nawo basa leswinga eka pattern ya gnadlati leri hlamuselaka mugodi ya Northern Cape laha ti diamond totala tinga kumeka kona. Kutlhela kuva hi xivumbeko xa diamond, nsinya wa mimitwa lowu kombisiwaka. Tikhona tale henhla ta xisirhelelo tina muhlovo wotshuka na bilomu ra xitshopani eka tlhelo rin’wana na rin’wana.

Xivumbeko xa diamond xiyimela ti minerali na mfuwo wa ikhonomi ya xifundzha. Mabilomu lawa ya xitshopani yayimela dyambu na mfuwo wa ecology, ngopfu ngopfu eka nkombiso wa mabilomu wa lembe na lembe lowuvaka kona endzhaku ka timpfula ta xixika endzhawini liya.

Crest i coronet leyingana xirhendzevutani lexintsongo lexingana vuhlalu bya rixaka ra San. Xisirhelelo xi seketeriwa hi oryx eximatsini na kudu (ya xinuna) exineneni.

Flower Emblem - Namaqua Daisy (Dimorphotheca Sinuata)

©Shem Compion

Carpets ta orenji tivakona e nhoveni leyi loko kunga seva na timpfula ta xixika, yivonakaka tani hi misava leyinga tswaleku nchumu, yikoka rinoko ra vapfhumba kusuka eka timheho hinkwato ta misava kuta vona nkombiso lowu wohlamarisa wuvaka kona lembe na lembe e Northern Cape - Namaqualand wildflower show.

Namaqua daisy i nkombiso wa lembe na lembe wa mabilomu lawa ya milaka e nhoveni endzhaku ka timpfula ta xixika eswifundzheni swa Northern na Western Cape swa Afrika Dzonga. Mabilomu lawa yati daisy yana swipetlu swikulu swa orenji laha xikarhi, hambi leswi laha xikarhi kuvaka xitshopani nkarhi wun’wani.

Kusuhi swinene nale makumu ka swipetlu, kuna swirhendzevutani swa rihlaza. Mabilomu ya biloma hi mihlovo yaku hambana hambana kukatsa na orenji, xitshopani, creama na salmon. Ya lava dyambu leri heleleke kuva mabilomu ya pfuleka kutani ya landzelela dyambu loko rifamba kusuka evuhuma dyambu kuya evupela dyambu.

Leswi pfunaka swinene kuswitiva loko ulava ku teka swinepe. Ungayi kuya vona mabilomu loko dyambu ringa humangi kumbe wahari mixo swinene tani hi leswi mabilomu yavaka yaha pfalekile.

Animal Emblem - Oryx (Oryx Gazelle)

©Nigel Dennis

Oryx, leyi tlhelaka yitiveka tani hi gemsbok, yikota kuva yi hanya e mananga laha kungana maxelo yoka yangari kahle xikan’we naku pfumaleka ka mati hiku tirhisa thermoregulation leyinga e byongweni bya yona kuhunguta mati lawa ya lavekaka xikan’we naku horisa byongo.

Oryx yivile na kutitoloveta loku tivekaka tani hi carotid rete, leyi kunga network leyinga e hansi ka byongo. Ngati yo kufumela leyiyaka e byongweni yihundza hi nsiha wa carotid artery yisungula yi hundzaeka ti capillaries to hambana hambana tati sinus, laha yi horisiwaka kona kusuka eka ngati ya venous leyi sukaka ebyongweni.

Ndlela yin’wani ya thermoregulation leyi oryx yiyitirhisaka iku katsa mitsakamiso kutani yi tswonga ndhongho eka vulongo byayona laha byivaka byi tiyile swinene nati pellets to tsindziyela. Gemsbok, yidya byasi na matluka laha yidyaka na mihandzu na mitsembyani, swilaveko swa mati yayona swiva swi enerisekile hi swakudya leswi yidyaka swona. Hambiswiritano, loko mati yarikona yitaya nwa.

Ti oryx titala kuva tihlengeletana hi mintlhawa leyikatsaka ta xisati natinkuzi letinga karhatiki loko tirikarhi tifamba tilava swakudya. Tinkuzi hitona tihlayisaka xikan’we naku khoma ndzhawu leswaku tita kota ku endla masangu na taxisati leti hundzaka.

Tinkuzi letinga kariheki, loko tihundza eka ndzhawu ya tinwana, tati tsongahata eka nkuzi leyinga khoma ndzhawu kusivela nkwetlembetano. Ti oryx titiveka ti chavisa tinghala xikan’we naku tidlaya hiku tirhisa timhondzo tatona letinga tontswa swinene.

Translated by Ike Ngobeni