Carob Tani hi Swakudya swa Swifuwo

© Zeynel Cebeci
Unripe carob pods are green. The brown pods are harvested onto a net or canvas on the ground.
Nsinya lowu tshamaka wuri rihlaza wa carob wutswala ti pods letikulu ta rihlaza, leti hundzukaka ta buraweni loko ti vupfile. Ti pods tina ku nyanganya titlhela tiva na mbewu ya buraweni. Loko ti kandziwile, mbewu leyi ya tshapuka laha yitirhisiwaka ku katsiwa eka swakudya.
Ti pods leti to nyanganya, tile henhla hi fibre naswona tidyiwa hi tihanci, tihomu, tinguluve, timbuti na mimpfundla. Unga phameli tihuku. Ti pods loko ti helerile (mbewu leyi yotsindziyela) yifanele ku kandziwa. Mbewu ya carob yitsindziyerile swinene naswona loko yinga kandziwi loko yingase phameriwa swifuwo, yinga hundza yinga gayeriwanga laha xifuwo xi gayelaka kona swakudya. Mbewu ya carob yina 18% yati protein xikanwe na 42 - 46% ya gum.
Carob yile henhla hi tannins naswona yifanele ku endla kutlula 10% ya swakudya swa swifuwo. Tannins leyi yinghenele hiku gayela ti protein. Mapa ya mbewu ya carob yale henhla hiti protein naswona yatirhisiwa ku phamela swifuwo xikan’we na timbyana. Mapa ya carob ya nwoka hiku hatlisa ematini naswona yanga tirhisiwa tani hi swakudya swaku lumula swingulubyani, swirhodyani naswinwana swifuwo.
Van’wamapurasi van’wana vaphamela tihanci tavona tani hi xiphemu xa ‘cool feed’ (high fibre) kumbe ku nyika swakudya leswi ematshan’weni ya swakudya swonyanganya kufana na liquorice. Ti pods ta kadziwa etshurini, kambe tihanci tin’wana tidya ti pods kusuka emisaveni.
Carob tani hi swakudya swa mimpfundla yiringetiwile eka vulavisisi byale Egypt naswona kukumeke leswaku kukatsa 5% yati carob pods eka swakudya swi engetela matimba eka mimpfundla leyi yaha kulaka.

Carob ya Tinyimpfu na Timbuti

Carob tani hi swakudya swa tinyimpfu yi hlayiwile eka vulavisisi hiva Kahramanmaras Sutcu Imam University e Bursa, Turkey. Kukumeke leswaku ti carob pods hinkwato tikahle eka kutisa energy eka tinyimpfu, kambe ku engeteriwa ka ti protein swita laveka loko ti carob pods ti katsiwa eka swakudya leswi.
Vulavisisi bya mphamelo byale Italy, byikume leswaku ti carob pods tina ti protein na energy swale henhla kufikelela nhlayiso na swilaveko swo endla masi eka timbuti natinyimpfu eka tindzhawu letinga oma nyana. Eka timbuti ta masi, swakudya leswinga furu swina nhlayo yo ringanela ya fibre hiti carob pods (26%) xikanwe na beet pulp (27%). Swakudya leswi swinga teka vundzhawu bya furu ya xiyimo xale hansi.

Carob Tani hi Swakudya swa Tinguluve

Carob yilulamerile tani hiswakudya swa tinguluve. Vulavisisi eka purasi ra tinguluve e Greece byi langute hi laha ku phamela carob swingava na xiave hikona eka nyama ya tinguluve. Nhlayo ya 160 wa swingulubyani leswi aswi lumuriwa swi phameriwe swakudya leswi, leswingana kwalomu ka 0 kumbe 75 kumbe 100 kumbe 125 g wati carob pods hi kg ya swakudya. Mbuyelo wakona hileswaku ntsumbu wa yona awuri henhla swinene hiku engetelela ka 75 kumbe 100 g/kg yati carob pods. Ku tirhisiwa ka ti carobs pods eka ku phamela tinguluve eka nhlayo ya 125 g/kg naswonaayingari na swita ndzhaku eka ntiko wa xifuwo. Carob pods ti hlohleteriwa kuva swakudya swakahle swo nonisa tinguluve.
Vativi va tinguluve xikanwe na Dokodela wa swifuwo Dr Jim Robinson, vatsundzuxa leswaku kutirhisa ka mapa ya carob lawa yanga tluliki 5% ya swakudya naswona vahlohletela leswaku kuphameriwa tinguluve letikulu kusungula kuvona leswaku ti khomeka njhani. ‘ Nhlayo yale henhla ya tannin na nhlayo ya chukele switala ku herisa kunavela swakudya eka swingulubyani, hambi leswi nhlayo ya energy yingavaka kahle. Tshama na 5% tani hi ndlela yo hlayisa mali handle kaloko carob yi endliwa naku xavisiwa hivuhleri lebyi tshembekaka kutani swinga fambisana. Kusuka kwalano hikona unga ringetaka ku tlakusa kuva yiya eka 10% ya nkatsakanyo wa swakudya.’
Tiva leswaku: Vuxokoxoko lebyi i byo dyondzisa ntsena naku nyika vutivi ntsena kambe byingaka byinga tekiwi tani hi switsundzuxo swa swakudya. Vuxokoxoko lebyi abyi fanelangi ku teka ndzhawu ya switsundzuxo kumbe swakudya leswi endliwaka hi lavangana vutivi bya swakudya swa swifuwo.

Translated by Ike Ngobeni