Luhambo Lwetinyawo e Robben Island

Imvelo kule Island

©Roger de la Harpe
Indlela lencono yekutiva umdzibi munye nemvelo yakuyo le Island, kutsi uhambe ngetinyawo kulena ndzawo. Ngaba nenhlanhla yekutsi nginikwe litfuba lekutsi ngiyihamba hambe lendzawo, ngingasho kutsi kuhamba kulendzawo kwangisita kakhulu.
Lokulandzelako inchazelo lencane yohambo lwetinyawo. Kuhamba hamba yonkhe lendzawo yonkhe lena lengu 12 km, kwangitsatsa emahora lamane kutsi ngicedze, ngihamba nginga jahile.
Lendzawo lena icondzile, ngaphandle kwekushisa kwelilanga, lendlela iyahambeka futsi iyasita kakhulu. Titaladi netindlu titfulile, kute bantfu labanyenti, Bahlali baphuma etindlini batsamele lilanga baphindze babuyele endlini. Tincane timoto letilayisha ngeku khetseka, basebenti base Robben Island yibo laba sitako ngetekuhamba.
Njenga nyalo kuhlala bantfu labangu 150 kulena Island, futsi benta umphakatsi lophilako. Kune nhlangano ye (RIVA - Robben Island Village Association) lemele bahlali, kantsi kunephepha letindzaba leli bitwa nge (Lighthouse).

Bantfana Labahlala kule Island

©David Fleminger
Kuyatfusa kwati kutsi kuhlala ngakhi webantfana kuyo le (Island). Allice, lobekasi gadzile, unebantfana laba bili, utsi indzawo lenhle kakhulu yoku khulisa bantfwana, futsi iphephile. Lendzawo ikhashane netindzawo letisezingeni lelisetulu letingamosha similo sebantfwana. Futsi lendzawo inemidlalo yekuti vocavoca, sikolwa sebantfwana kanye nendzawo yekudlela tisebebenti.
Emagcekeni esikolwa kunemsindvo, indzawo lejabulisako, kanye nesitiba seku bhukusha, kuphephile kantsi futsi kumatasa tasa. Kodwva ngiyabona kutsi ngalesinye sikhatsi kuyatfula, njengayo yonkhe imiphakatsi.
Kodwva ebusuku makucala kuba nemoya, i (Island) iyashintja buso bayo icale kutfusa. Lomunye webantfwana waze wazama kungitfusa watsi kune tipoko leti hamba hamba ebsuku. Kodwva ngamkholwa, mangabe kune ndzawo emhlabeni lengaba netipoko, kungaba iRobben Island. Entsambama, ngisalele embhedzeni, ngedwva egumbini lokulala tivakashi, ngatitjela kutsi ngisatova tinyatselo temuntfu lome ngase fastelweni.

Ngale Kwemakhaya

©David Fleminger
Nangabe sondlulile emakhaya, intfo yekucala letsatsa umoya wakho, sitfombe salendzawo. Lana kunentsaba leme njenge litafula, pheceleti i (Table Mountain), kanye naletinye tintsaba letime ngekukhetseka, ungatsi tidvutane letintsaba kantsi tikhashane.
Kubadvutane kwe dolobha lase Kapa bekubuhlungu kulabo bebaboshiwe. Lingentansi kwale i (Island) khona emabhasi lalindze kutfutsetela bantfu, kodva ngeke usibone sizatfu sekuncoma lendzawo ungakemi wanatsa emanti akhona.
Ngatsatsa litfuba lokuhamba hamba e (Alpha), (Fong Chung Shipwreck), (Army Barracks), (WWII) lelahliwe kanye nelidvala la Jan Van Riebeeck, lelisa gcwele emanti lalu hlata kanye netinyoni tase lwandle. Usachubeka ujika lapho ibhasi ijka khona, kuya e (Lighthouse), ushiya indzawo lene ntfutfuko yakule (Island), ungene esigangeni se Robben Island.
Lapho imvelo kubusa yona, kutsi lendzawo inebantfu ubona ngemigwaco lemincane lebonakalako. Umsindvo welwandle uyakwanelisa, njengoba netinyoni tase lwandle ticocana tihlanganele khona ematjeni.
Usenga gcumagcuma ugole tilwanyane etjanini kuti jabulisa, kodva luhamabo lwetinyawo alizange lize lingajabulisi. Kusuka emakhaya akhona ubuke ndzawo yonkhe, ayikho indzawo lengakuniketa kuthula kwendlula lendzawo.

Libala Lelidze

©David Fleminger
Indlela lencane kuchubeka uye embili, kunendlu lencane yokugcina imikhumbi kanye nemfudlana lomncane lolahliwe lobitwa ngokutsi i (Baths of Bathesda), lapho khona beku geza labo labagula ngebu leplosi. Kuthuleka kwale ndzawo uyavakala, dvutane nendzawo lengasenhla ye (Island), edibana nelibala lelidzala, laphon khona tiboshwa letiningi betisebentiswa kabuhlungu.
Emagadze ematje laphukile, apakishiwe entiwa intsaba, ngaphandle kweli dvala, lapho khona tiboshwa beti sebentiswa kabuhlungu. Ngasenhla kwe sencele se (Island), kubekwe tinkhulungwane tetibhamu. Loku bantfu bangafiki kulendzawo, ema Phengwini ayatibusela.
Ayati gegela emgcegcemeni welwandle, eme emantini asaphate emanti ngetimphiko. Imikhumbi lemikhulu iyatendlulela icondze endzaweni lapho ipaka khona. Libhilidi lemasotja liyabonakala ngenhla kwe tihlahla. Lendzawo lena ye Robben Island, beku kadze kuyindzawo lapho khona kuhlala bantfu labeba gula ngebu leplosi, kodva akusanalutfo lekhomba kutsi bekuhlala bantfu kulendzawo.
Kusuka lana kunendlela lebuyela emuva endzaweni yeku paka imikhumbi kanye nase maselini ase jele. Kuhamba hamba kule (Island) kutsatsa emahora lambalwa, kodva lendzawo icukeme umlandvo weminyaka lengange tinkhulungwane letisihlanu kuya emuva, lomlandvo utsatsa umoya wakho.

Translated by Thandokuhle Motha