Bantfu Bekucala base Richtersveld

Luphawu Lekucala

©Shem Compion
Luphawu lwekucala lwebantfu endzaweni yase Namaqualand Kanye nase Richtersveld limelelwe ngemathuluzi ematje latjekile, lafana netintfo tekujuba kanye nelizembe lesandla lelakhiwa ngelitje lelihle noma icore. Letitintfo tematje lamasha noma akucala tihlangene nemacembu lahlukahlukene lamaningi, nema habilis endzawo, ema erectus endzawo Kanye nema archaic endzawo esapiens, lokwahlala khona emkhatsini weminyaka lengu 2.5 wetigidzi netinkhulungwane Kanye netinkhulungwane letimakhulu lamabili.
Nomakukukhashane kangako, nomakunjalo, kute tinshwana tebantfu letake tatfolwa kuleyoncenye yemhlaba. Lelitje lelisemkhatsini kutsiwa lingabasemkhatsini weminyaka letinkhulungwane letimakhulu lamabili Kanye neminyaka lengaba tinkhulungwane letimashumi lamatsatfu nesihlanu. Lenantfo ikhomba ingucuko kusuka kumathuluzi endalo kuya kumathuluzi lasakhiwako, indlela yekwenta emathuluzi leseyigucukile lapho khona ematje esiliva akhokhwa etjeni lendalo kwentela kucala tihwayo, kwekusika noma lokucijile.
Liningi lalamatje lasikhombiso lamancane alamathuluzi atfolwa eNamaqualand, Kanye netindzawo letimbalwa temhlaba letise Richtersveld letitfwele inombolo lenkhulu yema flekisi Kanye netintfo tematje, lekuveta kutsi ‘bekunendzawo’ yemathuluzi. Le Phakhi yase West Coast, dvutane ne Langebaan, nayo itfwele tinshwana letitsandzekako letashiya tidladla lebetentiwe ngubanye balabaphansi be Homo sapiens ngesikhatsi salendzaba.

Indzawo yeBantfu eRichtersveld

©Shem Compion
Lelitje Lamuva Lelikhulile lihambisana nebumcoka be Homo sapiens, ngebuntfu besimanje njengami nawe. Lamathuluzi lahlanginiswe nalesisikhatsi akheke kahle futsi ahambisana nendlela yemsebenti. Afaka imikhwa/kwekusika, kwekugwaza noma lokucijile, le incumbi yawo beyihlanganiswe kutintfo letitigodvo kwentela kwacha tikhali noma imikhwa. Litsambo Kanye Neliphondvo nako bekusetjentiswa ekwakheni kwekusika, tinyalitsi Kanye nemahhuka ekudvweba tinhlanti.
Tindzawo letiningana eRichtersveld (nawubuyela emuva eminyakeni yetinkhulungwane letimakhulu lamatsatfu phambilini) tinika luphawu lwalenhlobo yesimanje. Sivumelwane lesiphambili setindzawo tebantfu siyatfolakala ngetindlela letakhekile tematsambo etilwane, tintfo letimnyama Kanye nemangcoliso lambadlwana (emangcoliso emlandvo) kufaka ekhatsi imitimba yebantfu leseyabola letfolwa ngasemnceleni.
Ngakoke, ngaloluphawu lolikhombisako, batingeli lebajwayelwe-labahlengene bebaphila eNamaqualand Kanye nase Richtersveld ngetulu kweminyaka letinkhulungwane temakhulu lamabili. Bekungeke kubeyimphilo lelula. Emanti bekatawubalukhuni (Kukhona luphawu lwetigogo temacandza ema Ostrich lebetisetjentiswa njengendlela yekugcina khona emanti) kantsi futsi bekukhona nengoti yekutingela ngalokwecile. Kepha, Kanye, bantfu babukeka bacondzisisa kutsi kuphila kwabo kwakutsentjelwe enhlanganweni yendzawo ngendlela letsite lebeyimile.

Translated by Phindile Malotana