Ukutlhogomela Iinlwane Zomango zakho Ezibazumi

©Shem Compion
Lokha iinlwane zomango ezibazumi gade zibonwa njengenaba ekutlhogakala bona libulawe nanoma kunjani. Abafuyi amalanga la babonile kobana ngaphandle kokobana zirhelebha ukulinganisa i-ecosystem, iinlwane zomango ezibazumi zingarhelebha ukuqotha nanyana ukukhandela ukwetjiwa kwefuyo. Irhubhululo sele lilethe ubufakazi bokobana ukubulawa kwenlwanezi kungaletha umthelela omumbi,okungarholela ekubeni kube nemiraro eminengi kanye nemiphumela engakahloswa.
Njeke kunokobana iinlwane ezibazumi zincitjhiswe ngokobana zininwe, abafuyi kutlhogeka kobana baphose ilihlo endleleni zokobana bafuye ngokuthula nelwane zomango ezihlala enarheni yabo, baqale kwaphela lezo ezilokhu zidla ziphindelela ifuyo yabo.

Ubunengi Benlwane Enarheni

©Roger de la Harpe
Omunye unobangela wokobana kutlhogonyelwe iinlwane ezibazumi ezihlala enarheni yabafuyi, kukobana iinlwane ezibazumi zirhelebha ukuqotha ezinye iinlwane ezibazumi begodu azitjhwenyi.
Ukuya komunye uya ngokobana ukudla kukhona na. Impish residua zingaba nenarha ongabanokhulu obuyi-10 000 ha, yindawo ekulu ukudlula leyo ekuhlala kiyo izingwe mabala ezisikazi, Ngebanga lokobana izingwe mabala ziphalisana ngokudla nenlwane izinizwa bona yi-caracal begodu zizuma abojakalasi, lokha nawuzisusa enarhenakho, wenza bona kunyuke izinga labojakalasi abanzima begodu izinga lama-caracal liyakhuphuka.

Abadosi Phambili Abahle

©Shem Compion
Omunye unobangela wokobana utlhogomele iinlwane zomango ezihlala eplasini lakho, kukobana ukususa iinlwane zomango ezibusako enarheni yakho kungatjhiya iskhala sazo. Iskhaleso singazaliswa ngezinye iinlwane eziganga khulu ezivamise ukuthatha indawo encani, nekunerhonakalo lokobana zebe ifuyo, ngokuya ngokwe-Predators on Livestock Farms, a Practical Farmer’s Manual for Non-lethal, Holistic Ecologically Acceptable and Ethical Management, egadangiswe yi-Bool Smuts ngonyaka ka-2008.
Ukususwa ngokuninwa kwezinja zomango, ukwenza Isibonelo ngeze kwenza bona kungezeleleke abojakalasi kwaphela kanye nemiraro yenlwane i-caracal, kodwana kungarholela ekobaneni izinja zomango zifunde kwezidala ukuzuma kuhle bese zigcina zidla ifuyo njengokudla.
Ukobana ube nelwane eziyi-caral ezingadli ifuyo sele kubonwe njengendlela enqono yokuqotha ezinye iinlwane ezima-caracal nenlwane zomango ezibazumi.

Imiphumela Engakenziwa Ngabomu

©Shem Compion
Ukungatlhogonyelwa kuhle kwenlwane ezizumako, kungaletha imiphumela emimbi ngendlela ezinye. Irhubhululo lithole bona ukubulala abojakalasi abanzima, ukwenza isibonele, kungarholela ekutheni kungezeleleke ubunengi bamakonyani wazo kanye nokuvunda kwazo. Njeke kunokobana ulawule ubunengi bazo ngokuzibulala, kungenza bona zande khulu.

Inlwane Ezibazumi Zemvelo

Iphaliswano elikhulako lokufuna ukudla ngebanga lokuthuthuka kwezokulima, isomiso kanye nokuthuthukiswa kwenarha sele kunomthelela omumbi ekudleni okukhona kwenlwane zomango ezizumako zigcine sele zidla ifuyo. Ukukhandela kobana lokhu kwenzeke, abafuyi kutlhogeka bona batlhogomele amaplasi wabo ngokuzeleko,baqiniseke bona kunehlathi elaneleko nanyana inarha eyaneleko yokobana iinlwane zomango zemvelo ezibazumi ziyatlhogomeleka begodu baling ukususa ifuyo engadliwa zinlwanezi kude nazo.

Translated by Busisiwe Skhosana