Kori Bustard
Iseme

© Nigel J Dennis
Kori Bustard.

Igama

Iseme

Inkangeleko

Iseme yeyona ntaka inkulu yase Afrika ikwaziyo ukubhabha ubunzima bayo bungafikelela kwi 19 kg. Yintaka yomhlaba ene ntamo ende nonyawo olude oluneminwe emithathu. Inoboya obungwevu okanye obumdaka ngebala. Amacala wesingci sentloko angumbala omnyama. Linomgca omhlophe phezu kwemehlo ngalinye. Isilevu, intamo, nomqala zinombala omhlophe ogqwancu zize zibenemingqi emnyama.
Amaphantsi alentaka angumbala omdaka okomhlaba. Isisila sinemingqi ebanzi ebungwevu bukumhlophe. Umphantsi nentsiba zeempiko zineziphako ezifanayo. Amagxa anombala we phethini emhlophe namnyama.

Isidlo

Iseme yaziwa njengeyona ntaka inkulu yase Afrika. Itya iziqhamo kunye ezifana namaqunube nenyama efana namacikilishe neenyoka. Amantshontsho ke wona atha izinambuzane ubukhulu becala. Kufumaniseke nokuba ezintaka ziyayitya nentlaka yomnga. Eyokuba zitya izinambuzane ebezitye intlaka okanye ziyitya ngokwazo emthini,akukho bani unolwazi lupheleleyo. Enye into ethanda ukwenziwa ngamaSeme kukusela amanzi ngokunga ziyawafunxa, logama ezinye intaka amanzi ziwakha ngemilomo yazo.

Ukuzala

Ama Seme abonwa njengentaka ezibanama qabane amaninzi. Ngexhesha elandulela ukukhwelana, inkunzi iye ivuthamelanise intamo yayo ithi na namaphiko ngethuba idanisa phambi kwemazi. Ezinye iinkunzi zide zide zivukuze zonke iintsiba zazo, de zibonakale okwe bhola enkulu emhlophe. Zingaqubuda naphambi kwemazi zibe zi vuthamelanisa umlomo. Iinkunzi zivamise ukukhupha isandi esingqokolayo. Xa sele isenza esi sandi ke imazi sube sele iyiqaphele.
Iinkunzi ezilungele ukuzalisa zikwenza oku xakusaqala imini okanye emva kwemini. Iinkunzi azinanxaxheba ziyithathayo ekhukuliseni amantshontsho. Imazi ihlala engqwejini ixesha elininzi, imane ihamba nje ithutyana elifutshane, ukuya kukhangela ukutya. Zivamise ukuzala kanye enyakeni elixesha libazintsuku ezibalelwa kuma 23-30. Xa imazi izalela amaqanda ayo, kuqhelekile ukuba ingakhi ngqweji ifudumeleyo. Ingawabeka nasemhlabeni.

Ukuziphatha

Zihlala emhlabeni, intsingiselo yegama layo lesilungu elithi bustard, nelithetha ukuthi intaka ehambayo licatshulelwe kulonto. Zibhabha kuphela xa kunyanzelekile ngenxa yobunzima bomzimba wazo. Isenokubalelwa kuluhlu lwentaka ezingabhabhiyo ezifana nenciniba. Nto leyo enokuthetha ukuba ziphindele kwindlela yokhokho bazo, bona nezinye iintaka ezinkulu babengabhabhi
Ezintaka ziphila ixesha elide kwaye zizala manqapha-nqapha. Zivamise ukuhlala kwinginqgi enye ukuba inokutya okwaneleyo, zize zifuduke njengoninzi lwezinye izilwanyana. Ziyabonwa zihamba zodwa, zisisibini okanye ngokwama qela kwindawo ezinemithi, emathafeni anengca nasentlango eyomileyo. Iseme lihamba lithe chuu libekela inyawo phambi kwelinye kwaye libhabha ngokunga alifuni. Xa ifuna iqabane, inkunzi ivuthamelanisa intamo ukuze kuthu saa ezintsiba zentamo yazo apha ngaphambili, intloko iphakanyiselwe phezulu ibe itsalelwe ngemva, iimpiko iziyekelele nesisila sijongiswe phezulu sibe sikhombe ngasentanyeni. Ezi ntaka zichula ukunyathela xazihamba kwaye zibhabha ngamandla.
Phambi kokuba zisuke emhlabeni, ziqhwaqhazelisa iimpiko zazo ngesandi esikhulu, kodwa zithi zakubase moyeni zibhabha ngokukhawuleza nangamendu. Zikhetha ukuhamba xazishiya indawo enengozi zibhabha xa zinyanzelekile. Xa zihamba ngamaqela, ezintaka zizihambela ngomgca ziqelelene zizula-zula ibala zikhangela ukutya.

Intlalo

Iseme lihlala kwimihlaba ephangaleleyo enengca, kunye nendawo ezinemithana embalwa. Olunye uhlobo lwe Seme olubizwa nge Kori lungafumaneka kwindawo ezinengca eyomileyo apho imithi ivamise ukuthi saa. Iseme liyayithanda indawo enengca emfutshane futhi entle. Ezi ntaka azaziwa ngokufuduka kakhulu kanje ngezinye intaka, zifuduka kuphela xakunyanzelekile mhlawumbi kunqabe ukutya okanye isimo sezulu sisibi.

Apho zifumaneka khona

Amaseme afumaneka e Mpuma ye Afrika kwakunye nase Mzantsi Afrika. Amazwe ase Mpuma ye Afrika aquka i Topiya,Kenya ne Tanzania.

Igama lesi Latin

Ardeotis kori