U Zwima nga Ndila ya u Langa dzi Phondi

©Roger de la Harpe
Zwa u thuntsha dzi phondi na zwone zwi fanela u vha zwithu zwa u fhedzisa kha u itwa, nga uri zwi ya sia zwi tshi khou tshinyadza. Azwi ho mulayoni u vhulaha kana u fara dzinwe dza dzi tshaka dza zwifuwo u songo thoma wa wana mabammbiri ane a vha uri o tea. U fanela uvha na linwalo.
Uri hu kone uvha na mvelelo dza vhudi, muzwimi u fanea uvha muthu ane akona vhukuma zwa u thuntsha arali atshi khou toda ushuma nga ndila yau kona u langa dzi phondi. Vhane vha sa kone u thuntsha vha vha vha tshi khou engedza vhuthada. Zwa u zwima zwi fanela u itwa nga u tavhanya nga murahu ha musi ho kona u vhoniwa phondi nga zwenezwo zwifhinga, u itela uri phukha yo itaho zwenezwo i fariwe.
The Landmark Foundation kha Predators on Livestock Farms, a Practical Farmers’ Manual for Non-lethal, Holistic Ecological Acceptable and Ethical Management, vha tsivhudza vhafuwi kha u litsha zwa u badela muzwimi ane akona nge a vhulaha phondi nnthihi, ngauri hezwi zwitutuwedza vhazwimi uri vha vhulahe dzi phondi nga nnda ha u tou tshinyadza dzine dza khou khakhisa dzinwe.

U Zwima Vhusiku

©Roger de la Harpe
Uya nga vha Predation Management Manual, zwa u zwima vhusiku ndi zwone zwine zwa vha na mbuyelo, ngauri zwi ya kona u nanga lushaka lune dza khou toda nahone unga tavhanya wa shuma zwezwo ho vha na vhuthada. Hu fanela uvha na maga ane a fanela u dzhiwa kha u tshinyadza tshifuwo tshine tsha khou tshinyadza wasa thuntshe dzi bat-eared foxes, aardwolves kana African Wild Cats. Mavhone ane avha ana zwithu zwitsuku ashuma khwine vhukuma. Zwiita uri zwifuwo zwi tshuwe zwi dade.

U Zwima u tshi khou Shumisa Helicopter

©Roger de la Harpe
Vhafuwi vha fanela uvha vha na linwalo arali vha tshi khou toda u zwima vha tshi khou shumisa Helicopter, sa vhunga hu tshi vha na milayo kha u fhambana ha mavundu. Naho zwauri u zwima u tshi khou shumisa Helcoper zwi tshi shuma fhedzi zwi ya konda uri u swikelele fhethu arali hu fhethu huhulwane, nahone ndi zwithu zwine zwa dura na u dura.

U Zwima nga dzi Mmbwa

Mmbwa dzi shuma fhedzi u tou fembedza uri phukha i gai ine ya khou todea a dzi vhulai adzi kwami phondi. Mmbwa dzi fanela uvha dzo pfumbudziwa zwone uri u kone u vhona uri adzi khou vhanga tshinyalelo kha zwinwe zwifuwo musi dzi tshi khou fembedzana na dziphondi.
Vha Predation Management Manual vha tsivhudza vhafuwi uri mmbwa dzi fanela u dzula muhungoni u swikea tshifuwo tshine tsha vha uri tshi khou todea tshi tshi wanala, wa kona u vhofholola dzi mmbwa uri dzi kone u tevhela. Mmbwa hedzo dzi fanela u thogomelwa dza fhiwa na zwiliwa hu tshi khou shavhiwa uri dzi songo tevhela tshipuka nga mulandu wa ndala. Tshinwe tshifhiga mmbwa dzi ya sokou ima dzi tshi khou shavha u tshinyadza.

U Zwima kha Bere

©Shem Compion
Vha zwimi vha nga vala tshikhala tshinzhi vhukuma vha tshi khou itela u fara tshifuwo nga bere u fhira u tshimbila nga mulenzhe, nga maanda fhethu huna havha uri huna mutavha Kalahari. Vha nga shumisa na dzi mmbwa uri dzi vha thuse kha u fara tshipuka.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe