U Losha vha Fhasi
Namusi ma Tsonga ane a swika hafu vha tenda kha vhurereli ha tshi kriste, nga maanda kereke dzine dza vha uri dzo diimisa nga dzothe kana dza dzi Evangelical Presbyterian Church (dzine kale ho vha hu Swiss Mission). Vhu kriste hu khou kunga mbalo nnzhi kha vhathu vhane vha vha vho dzhena zwikolo, fhedzi mahayani zwa u tenda kha zwithu zwa mvelo zwi kha di vha zwo dala.
Uya nga ha sialala vhathu vhanzhi vha ma Tsonga vha ya tenda kha muthu wa tshimuya, hune u sikiwa ha muthu na ha shango zwa bva hone. Vha tenda kha u losha vha fhasi kana vhadzimu. Vha ya tenda uri muthu una muvhili wa nga nnda (Mmiri) na muvhili wa muya (moya na ndzuti).
Zwa muya zwi vha zwi tshi khou tanganiswa na mimuya ine ya dzhena kha muthu musi atshi bebiwa, musi atshi fa muya u ya tuwa wa ya kha vha fhasi. Murunzi u tumaniwa na murunzi wa muthu wa vha u tshi khou sumbedza mvumbo ya muthu - hu vha hu muthu ane musi atshi lovha a sia muvhili aya kha shango la tshimuya. Muthu kana mvumbo yawe.
Ahu tou vha na vhutshilo nga murahu ha lufu, fhedzi nga u tou dzhena kha shango la vho faho muthu uya kona uvha na vhukwamani na vhane vha kha di tshila. Kha maTsonga manzhi namusi vha ri huna vhukwamani kha vhathu vhothe vhane vha khou tshila na vhane vha vha uri vho no fa.
U itela uri muya wa muthu ane asi kale o fa u kone uya hune havha na vhadzimu u fanela u itela mushumo nga murahu ha musi o no vhulungwa. Lufu lwa murado wa mudi wa mushonga lu sia vhathu vhothe vha songo tamba zwone zwa amba uri vha fanelwa u itelwa mishumo yo fhambanaho nga tshifhinga tshinwe na tshinwe tsha duvha na musi hu lunzhi.
Ndila ya u Luvha
U luvha vha fhasi zwi kha diitwa na namusi, hune hu ya todea mushumo wa tshithu uri u itwe, nga maanda arali huna mathada, hu tshi khou rangiwa phanda nga nanga. Muta uya tangana fhethu hune havha uri ho itelwa uri vhatangane arali huna mishumo ya tshithu uri vha kone u dalela vhadzimu vhavho.
Zwiliwa na zwinwiwa zwi ya vha zwi hone hu tshi khou itwa zwithavhelo zwa vhadzimu, vha tshi khou livhuwiwa nga ufha vhathu zwine vha vha uri vha khou zwitoda. Hu ya vha na khumbelo nga tshifhinga tsha mishumo arali una vhuthada ho imaho nga uri. Mimuya ya vhadzimu unga kona u kwamana nayo na musi hu songo vha na mushumo muhulwane, u tshi khou tou vha rabela. Vha ya dovha vha tenda kha mimuya ya vhudi na mimuya mivhi. Mimuya ya vhudi iya disa mvula na zwithu zwa vhudi.
Mimuya mivhi ya vhuloi i vha i tshi khou itwa nga vha madambi vhane vha nga disa thaidzo khulwane vhukuma kha tshitshavha. Nanga iya kona u vhona mimuya mivhi yone ine ya zwi shumisa uri zwi muvhuyele, fhedzi vhuloi vhu ya dzhena kha muthu asina mulandu na u zwidivha asa zwidivhi, asia muvhili wawe wo edela. Uvha hone ha vhuloi uya kona u zwivhona musi zwithu zwau zwi sa tshimbili zwavhudi kana u tshi khou lwala.
Kanzhi u lwala zwi ya dzhiwa sa tshipida tsha vhutshilo, hone vha Tsonga vha tenda uri muthu ane avha uri u khou lwala u do fhola nga tshifhinga tshawe. Fhedzi anga fhola nga u tavhanya musi atshi khou shumisa mishonga ine ya vha uri yo todiwa nga munwe ane a i divha wa murado wa mudi. Fhedzi naho zwo ralo arali vhulwadze ha isa phanda hu sina u fhola hu tshi khou sokou da zwithu zwivhi, zwi ya kona u vhonala uri ho dzhena mimuya mivhi nahone uri hu vhe na u fhola hu fanela uvha na u dzhenelela.
Zwa u dzhenelela kha zwa vhuloi zwi itwa nga nanga kana mungome ane a amba na vha fhasi nga marambo. Hezwi zwithu u tou zwi posa fhasi kha methe zwi tshi khou bva kha tshi khonthina, zwi tshi ya kha uri zwi do dzulisa hani fhasi, muvhoni akona u da na ndila ya u zwilugisa.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe