Caracal ina mukumba mupfufhi u salemeli une wa vha na mbonalo ya hone i tshi bva kha inga ho ya muṱavha musekene u swika kha mutswu uyela kha buraweni, zwi tshi bva nga fhethu hune ya wanalea hone. Caracals dzina zwithoma-thoma zwitswu na zwitshena khofheni na thumbu tshena ire na zwithoma-thoma zwi tswuku. Melanistic (zwitswu-zwitswu) na zwone zwo no vhonala.
Caracals zwa tshiduna ndi zwihulwane zwa dovha zwalemela u fhira zwa tshifumakadzi, zwina vhulapfu vhupaḓaho 75cm u ya kha 120cm ngeno tshileme tshi tshi paḓa ubva kha 8kg u yakha 18kg. Milenzhe ya murahu yo lapfa u fhira mahaḓa, zwine zwaita uri zwikone u fhufha u swikela khamielo i no linganamiraru. Zwina mitshila mipfufhi i ne ya vha vhukati ha 15cm na 30 cm nga u lapfa.
Makandele a khwanḓa ya phanḓa a ṱoḓa u vha maṱuku kha a murahu, zwisa kateli na tswayo dza ṋala na nthihi. Ndi phukha dzine dza vha dzi dzothe nga nndani ha khalanwahaya u dzeana musi dza nduna dzi tshinga vhoniwa nga dza tsadzi kana dza tsadzi nga vhana vhadzo. Maḓuvha a u ḓihwala ndi 80, zwi tshi ḓa kha u beba dzi tshinga beba vhu mange hu no tenda vhuvhili u yanga ḽithara. Zwi dzhia maḓuvha a 10 uri vhu mange vhu vule mato aho tshoṱhe. Zwi afundedziwa uḽa zwinwe zwiliwa zwine asi mafhi a mme a zwo nga vhege ya vhu 10 u bva u bebiwani hazwo. Zwithoma u ḽisiwa kha vhege ya vhufumi nahone zwa dzula na mmeazwo u ya lwa nwaha.
U yanga tsedzuluso dzo itiwaho u yanga Caracal dzi sumbedza uri tsho no tshila minwaha i swikaho ya fumin amitanu na miṋa, zwine zwa amba uri tshi a kona u aluwa tshav ha tshihulwane. Hezwi zwipuka a zwo ngo tsireledziwa fhano Afrika Tshipembe.
U yanga Tenikwa website, ḽiambele ḽa kale “U vhea tshimange vhukati ha maivha”zwibva kha kunwe kwa kuitele kwa hangei Middle East, hune Caracal ya vheiwa kha arena maivha hune vhathu vha ḓo i fulufhela uri i ḓo fara maivha musi a tshi tshoṱelwa.
Mabulayo na Kuḽele
Zwipondwa zwinga vha na malumelo a ne a vha na matsivha o vuleaho nga thungo dzoṱhe dza gulokulo kana hune muya wa fhira ngaho ha dovha hafhu ha nga vha na manwayelo thungo dzoṱhe dza mahada, thumbu kana nga murahu ha phukha yo no zwimiwa. Phukha dzo no fhira nthihi dzi nga vhulawa musi hu tshi khou zwimiwa fhedzi nthihi yaḽiwa. Mukumba u a bvisiwaf hethu hune ha khou ḽiwa hone kana ha thomiwa u ḽiwa hone, husi sale naluthihi lwo nembelela sa zwine zwaitea kha phunguwe. Musi hu tshiḽiwa hu thomiwa nga murahu ha nga ngomu ha milenzhe.
Ṋama i ne ya bva kha maḓamu a tshipuka i tsho na kha mahaḓa I nga dzhiiwa nayone. Mavhudzi a nga bvisiwa husaathu ḽiwa. A dzi vundi kana u shenga marambo mahulwane kana u ḽa nga ngomu thumbuni ya tshipuka. Tshi zwimiwa tshine tsha zwimiwa hu u itela u vhulaiwa tshi nga vha tsho fukedziwa zwiṱukunga zwimela kana mavu, hafhu ho no ḓivha n amuvhigo wa uri dzi caracal dzi a vhulunga zwine dzavhulaya mirini sa zwine didinngwe ḽa ita.
Ulanga
U ḓivhadza thaidzo dza u pondwa, zwilibana zwinga reiwa uri zwivhulae, zwihulusa hafho hune Caracals dza tshimbila hone kana nḓila ine dza shumisa. Nga inwe nḓila, Caracal i nga kona u zwimiwa vhusiku kana huna dzimmbwa, fhedzi mmbwa a dzitei u tendelwa uri dzi tangane na caracal.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe