U Talusa Nguluvhe Daka
Nguluvhe ḓaka (Potamochoerus larvatus) dzi wanala ubva northern na eastern cape ya Afrika Tshipembe ubva vhukovhela ha KwaZulu-Natal, nga ngomu ha Free State na Eastern Cape uya Western Cape. Uya nga vha A conservation assessment of Potamochoerus larvatus nga vha South African National Biodiversity Institute na Endangered Wildlife Trust, u ḓala ha hone hu ya fhambana ubva kha 0,3 na 0,5 ya zwifuwo uya nga square km, hune dza hayani dza fhambana vhukati ha 3,8 km² uya kha 10,1 km² zwi tshi khou bva kha u ḓala ha zwiḽiwa.
Sa zwine dzina ḽa hone ḽa amba zwone, nguluvhe ḓaka dzi vhonala sa nguluvhe. Dzina muvhili une wa vha na mavhudzi na mukumba wa mavhudzi kha dzi nḓevhe. Mavhudzi a khofheni avha asongo tou ḓala u fana na manwe. Khulwane inga hula u swika kha 1,7m u lapfa ya lemela 46kg uya kha 115 kg.
Dzi ya vha na vhulangi hune wa wana dzi tshi kha zwigwada hune ha vha na ya tsadzi nthihi ine ya beba, nnthihi ya tshinna na murafho une wa nga vha muthihi kana mivhili. Dza tadzi dzi ya vha dzo no lugela u beba dzina minwedzi ya 21 dzi ya kona u beba vhana vhano swika rathi. Vhana vha ya fhaṱelwa tshiṱaha mahatsini.
Kuvhulaele na Kuḽele
Uya nga vha Predation Management Manual, nguluvhe ḓaka dzi vhonala vhukuma vhusiku fhedzi unga kona u dzi vhona masiari arali hune dza vha hone hu tshi khou rothola dzi sa khou diniwa. Dzi ḽa mahasti dzi tshi khou shumisa ningo ugwa midzi. Hune dzi ya dina na kha mavhele, nkhwe mitshelo, zwi ya konḓa uri dzi ḽe zwa ndimo.
Zwi fana na pfeṋe. Adzi tou vha vho na nḓila ya u vhulaha dzi nga ya kha thumbu ya phukha ine yo no ḓi vhulaiwa, nahone dzi ḽa lwa u pfela vhuṱungu.
U Langa
Management Manual vha tsivhudza uri vhafuwi vha fanela u tsireledza zwilinwa zwavho na zwifuwo na u ita luhura lwa vhuḓi dzine dza vha na muḓagasi. Zwinwe vhafuwi vha nga ita luhura kha phukha dzine dza vha uri dza vha khomboni vhusiku, kana ha vha na mulisa kana phosho na u thivhela u xelelwa.
Huna hune wa nga rea zwilibana uri u kone u zwi fara. Vha The Predation Management Manual vha tsivhudza vho rabulasi uri vha nga fara nga zwilibana. Na u kona u wana ḽinwalo ḽo teaho ḽa u dzi fara, kana wa wana mmbwa dza u zwima uri dzi dzi fare, fhedzi adzi faneli u sendela tsini na nguluvhe ḓaka.
Translated by
Khalirendwe Nekhavhambe
