U Thogomelana na dzi Phondi
Hune dzi phondi dza vha dzi tshi khou dzhiwa sa maswina dzi fanela u tshinyadziwa, vhafuwi vha maduvha ano vho no zwivhona uri nga nnda ha uri dzi phondi hedzi dzi shume kha zwithu zwa u lana dzi fhedza dzi tshi khou vha tshinyadza kha u xelelwa nga zwifuwo zwavho. Ha vha na dzi thoduluso dzine dzo sumbedza uri zwa u vhulaya wo khethulula zwi ya sia masiandaitwa asi avhudi na luthihi.
Zwino nga nnda ha mbalo ya dzi phondi i tsele fhasi nga ndila ya u langa lwa tshitalula, vhafuwi vha fanela u toda ndila ya u fuwa nga mulalo na u kona u lwa na dzi phondi dzine dza fhedza dzi tshi khou kwama zwifuwo zwavho.
U Dala ha Dzine dza vha na Vhudilangi
Inwe ya mbuno dzine dza vha uri dzo ita uri hu kone u thogomelwa dzi phondi dzine dza dzula henefho, ndi uri vhunzhi hadzo dzi na vhudilangi. Vhuvha hadzo u vha hone hadzo zwi ya thusa kha u kona u pandela dzinwe dza dzi phondi na kule na hune iwe wa vha hone.
Tshikalo tsha vhudilangi tshi ya fhambana ubva kha lunwe lushaka uya kha lunwe zwa dovha zwa vha zwi tshi khou bva kha uvha hone ha zwiliwa, didingwe line la vha na vhudilangi la tshinna liya di pfa kha vhudzulo vhune ha swika 10 000 ha, hune zwi ya kona u fheliswa na nga uvha hone ha ya tshisadzi. Sa vhunga Didingwe li tshi vhangisana zwiliwa na kharakhara dza fhedza dzi tshi khou la jackals, ubviswa hadzo kha vhupo zwo sia zwi tshi khou lwedzana kha mbalo ya black-backed jackal na caracal.
Vharangaphanda vha Vhudi
Inwe ndila ya vhudi ya u thogomela dzi phondi, zwi sia huna thahalelo ya zwinwe zwigwada. Hei thahalelo inga valiwa nga dzine dza kha di vha thukhu, dzine dza sa vhe na ndivho dzine dzi nga balelwa na u tswa zwifuwo, uya nga vha Predators on Livestock Farms, a Practical Farmer’s Manual for Non-lethal, Holistic Ecologically Acceptable and Ethical Management, zwo dzudzanyiwa nga Bool Smuts nga 2008.
Zwa u bviswa nga tshitalula ha dzi Africa dogs, sa tsumbo zwi do ita uri hu vhe na u hula ha vhuthada kha jackal na kharakhara, zwa sia na dzi African dog thukhu dzi si nga si kone u guda mvumbo yadzo kha khulwane.
U vha na dzi caracal dzine dza vha hone hu si dza u rengiwa zwa u tswa ndi zwinwe zwine zwo ita uri u vhone kharakhara na jackal dzi sa khou wanala.
Masiandaitwa ane a vha uri ha ngo Lavhelelwa
U sa kona u langa dzi phondi zwi ya sia hu tshi khou vha na vhuthada vhuhulwane ha u sa londa. Dzi thoduluso dzo wanulusa uri u tambudzwa ha dzi black backed jacakal sa tsumbo zwi do ita uri hu vhe na u dala ha vhana na mbebo. Zwino nga nnda ha u langa mbalo ya u dala, u vhulaha zwa ita uri dzi tou phadalala.
Zwine zwa la nga Mveli
Hu ya takuwa mbambe ya zwiliwa nga mulandu wa u hula ha zwa ndimo, zwa u dzula fhethu ha tshikhuwa na gomelelo na usa vha na tshiko tsha zwiliwa. U thivhela hezwi uri zwi songo itea, vhafuwi vha fanela u lavhelesa bulasi lavho vho vula mato, vha tshi khou sedza uri huna zwiliwa zwine zwa vha zwinzhi dakani zwine zwa do liwa nga dzi phondi thukhu na zwifuwo zwine zwa sa kone u dilwela nnda hangei.
Translated by
Khalirendwe Nekhavhambe
