U ṱhogomela Makumba a Thengo Khulu

U shavhisa u ri anga vhaisala makumba afanela u iswa kha vharengi nga u ṱavhanya. Makumba afanela u vhewa kha mufhiso une wa vha fhasi ha 13 dregree Celsius asa litshwe a ḓuvhani kana nḓuni hune havha na mufhiso munzhi. Vha The food and Agricultural Organisation (FAO) vha united states vho amba uri maga a tevhelaho afanela u tevhelwa u shavhisa u sina:

u isa makumba murunzini, nḓuni ine ya vha na murotholo kana fhasi nga u ṱavhanya nga murahu ha musi ḽo kudzelwa.
u nga vhea kha zwi kwatudzi kana hune havha na dzi fene dza muḓagasi arali huna muḓagasi.
hune ha sa vhe na muḓagasi , kumba ḽi nga vhewa murunzini ḽa valiwa nga maṱari madala uri hu si vhe na mufhiso.
kumba ḽi nga vhewa mulomoni wa bodo ine yo gwelwa fhasi. Nga ngomu ha bodo hu fanela uvha ho tingeledzwa nga mahatsi u shavhisa kumba uri ḽi nga wana mufhiso u si wone hu fanela u vhewa na tshiambaro tshisekene nga nṱha ha makumba u ri hu kone u tshimbila muya. Hu fanela uvha na mutalo wa mutavha nahone ha fanela uvha u tshi khou dzulela u shelwa maḓi tshifhinga tshothe uri a dzule atshi khou rothola. Makumba afanela u rembuluswa luthihi nga ḓuvha.
hune ha vha uri ho oma, makumba afanela u vhewa kha zwithatha nga ngomu ha dzi thanda kana dzi ḓaraṱa kana dzi khabodo wa vhea tshisagana tsho thabaho nga nṱha.

Makumba ane Avha na Mashika

©Chris Daly

U ṱanzwa ndi zwone zwine zwa shuma, ndi zwone zwo leluwaho u bvisa tshika ubva kha gwati ḽa kumba. Ngauri madi anga vha ana zwitshili zwine zwa nga lwela u dzhena kha gwati ḽa kumba. U kulumaga kumba zwiitwa nga mishonga ya hone isa nukhi kana nga maḓi a u fhisa ane avha atshi khou fhisa henefha kha 38 degree uya nga vha FAO. Hei mishonga ya u kulumaga kumba inga vha i tshi ḓura kana i sa wanali maḓi a u fhisa na one anga ita uri kumba ḽivhe na mutwe. Tshinwe tshine tsha nga shuma ndi u shumisa tshithu tsho omaho wa kona u hwaya kumba. Vha FAO vho amba zwa uri hezwi zwi fanela u itwa nga vhulondo.

Gwati ḽa Kumba ḽi Tshi bva Mapfura

©Chris Daly

Kumba ḽi nga ṱanganiswa na tshithu tshisekene tshi sa nukhi, mirela oil utela u fhungudza mufhiso, nga maanḓa fhethu hune kumba ḽa vha ḽi hune ha khou rothola lwa minwedzi minzhi kana hune a vha hone huna mufhiso une wa swika 21 degree, uya nga vha FAO. Huna makumba avha tshi khou kona u konḓelela mufhiso muhulwane, vha FAO vha ri ndi khwiṋe u ḓodza mapfura lwa awara nṋa uya kha rathi nga murahu ha musi o kudzelwa: nga murahu ha 18 uya kha 24 awara o kudzelwa aḓo kona uvhewa kha mufhiso wa 0 degree.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe