Nyimelo ya Muvhili wa Mbudzi dza Mafhi

©Courtesy of American Dairy Goat Association

Nyimelo ya muvhili i kaliwa nga zwine zwa vha zwo sala kha zwifuwo. Mbonalo ya tshifuwo ndi yone yono sumbedza mbalo ya dzi fat kha muvhili wayo na protein kha misipha zwine zwa vha zwi tshi khou tea u ṱhogomelwa, musi yo ḓi hwala kana i tshi khou bveledza. Zwa u kala muvhii (BCS) ndi mushumo muhulwane kha vho rabulasi uri vha kone u bveledza na u sedza mutakalo, na kuḽele kwa zwifuwo zwavho. (BCS) i dzhia maanḓa kha zwiga zwa mafhi zwa u mamisa tsha lapfisa tshifhinga tsha u mamisa zwi tshi khou eleana na u beba, minwaha ya u thoma na tshivhumbeo tsha muvhili.
Mbudzi iya kona u ṋanga zwiḽiwa a i koni u gaya dzi fibre na kholomo na nngu. Zwine zwa amba uri mbudzi dza mafhi dzi nga si kone u tshila nga zwiḽiwa zwine zwa vha zwo khwiniswa fhedzi. Dzi ya ṱoḓa energy na protein hune havha na furu arali i hone. Mbudzi dza mafhi dzi linganelaho dza Saanen kha ḽa U.S. dzi bveledza dzine dza swika 5% ya u lemela ha muvhili ya mafhi nga ḓuvha kha ḓuvha ane aswika 305 (minwedzi ya 10) u tshi nga engedza, inga bveledza vhana muthihi uya kha vhaṱanu nga nwaha. Kha hei nḓila hu ya vha na pfushi ine ya vha hone.
Tshileme tsha mbudzi tshi ya shanduka musi yo ḓi hwala kana i tshi khou mamisa. Mbudzi dzine dza kona u tou bveledza vhukuma iya xelelwa nga muvhili wayo zwine zwa amba uri zwiḽiwa zwi fanela uvha hone uri dzi kone u vha na pfushi. U shanduka ha muvhili zwi ya bva na kha zwiḽiwa zwine zwa khou ḽiwa. Musi i tsini na u fhedza u mamisa i fanela uvha i tshi khou khwaṱha hafhu u itela i tshi dovha hafhu u ḓi hwala, asi zwavhuḓi kha ya tsadzi i tshi onda musi i tshi kho oma.
Vhalangi vha dzi mbudzi vhanzhi vha funa u i awedza ( i tshi khou fhedza u vha na nwana wa u thoma) dzinwe tsadzi kha minwedzi ya 12 wa dzi fholiwa kha minwedzi ya 18 uya kha 24. Hohu u ṋanga zwithu zwi sa fani zwi ḓisa na mvelelo dzi sa fani zwa disa na mvelelo dza BCS dzo fhambanaho. Dzine dza khou mama dzi ya mamiswa u swika dzi na minwedzi ya 7 uya kha 9 dzi ḓi hula zwavhuḓi namusi dzi na thumbu. Dzi ya vha na BSC ya fhasi. Dzi vha dzi na BCS ine ya vha uri i fhasi zwine zwa ita uri dzi balelwe u ḽi mamisa lwa tshifhinga tshilapfu. Dza tsadzi dzine dza awela dzina minwedzi ya 18 uya kha 24 dzi sumbedza u ḓala ha BCS nahone zwi fanela u langiwa dzi saathu vha na vhana.
Zwinwe nga nnḓa ha zwa u fha zwiḽiwa zwine zwa nga kwama tshiimo tsha muvhili kha kholomo dza mafhi. Hu vha ho katelwa zwilumi na malwadze a maṋo, ku farele kwa mafhi kha muvhili ku ya fhambana u fhira kwa kholomo. Mbudzi dzi vhea dzi fat kha mala. Zwine zwa amba uri nyimelo nya muvhili wa dzi mbudzi dzine dza vha uri dzo no bvelela hu vha ho katelwa na u kaliwa nga dzi fat dza dzi brisket na u kala kukhwaṱhele kha lumbar.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe