Nḓila dza Ufha ine ya Khou Lwala Zwiḽiwa

©Marinda Louw

Mbudzi asi zwifuwo zwine zwa tea u dzula nḓuni kana dangani. Dzi ya funa u dzula dzi tshi khou tshimbila, dzi tshi khou ṋanga zwimela zwavhuḓi zwa uḽa, zwine zwa fhedza zwi tshi khou dzi fha mathada kha mutakalo wadzo nga maanḓa mbudzi dza ṋama. Mbudzi dzi ya ḓowelo nyimelo dzi ya kona u tshilea nadzo adzi tou fhesa mutsiko munzhi fhedzi dzi ya ṱavhanya u laṱela thaula arali dzi tshi khou lwala. Mbudzi dzi tshimbila nga danga dzi ya vhenga uvha dzi dzoṱhe. Mbudzi ine ya vhonala yo ima i yoṱhe i fanela u ṱoliwa hu vhonale uri i khou diniwa nga mini.
Mbudzi ine ya kona u imisa ṱhoho ya yo nnṱha, inga si kone u gaya zwiḽiwa zwino a i fanelai u kombetshedziwa na u nwa mafhi, grains kana zwiḽiwa. Ngauri zwiḽiwa zwi ḓo dzula zwi songo gaiwa zwa ḓisa mutakalo wayo khomboni khulwane.

Arali mbudzi isa khou kona u ima,unga i dzudza yo gogoḓela luvhondo nga matungo oṱhe uri malofha akone u tshimbila uri na mushonga u kone u tshimbila u mona na muvhii wayo woṱhe. I fanela u fhiwa mushonga wa luḓi. Rabulasi anga ifha mushonga wo teaho,fhedzi arali mbudzi i si tshena maḓi, i ḓo fa. U fanela u zwiita mafhungo uri hu dzule huna maḓi.
Dzine dza vha uri dzi khou lwala dzi ya ṱoḓesa maḓi, maanḓa na protein u fhira dzine dza vha na mutakalo fhedzi dzi vha dzi sina lutamo lwa zwiḽiwa. Inga ṱuṱuwedza lutamo lwa zwiḽiwa nga u ifha zwiḽiwa zwiṱuku u thoma wa zwithabisa wa shela na muṋo khazwo uri zwi ḓifhe. Na zwiḽiwa zwine zwa vha uri ndi zwidala zwi ya vha zwina vitamin. Tshifuwo tshine tsha vha uri tshi khou vhaisala tshi fanela u wana concentrate 5 - 6 nga ḓuvha na hone ya fhiwa zwiḽiwa kule na dzinwe i tendelwe iḽe na u awela zwavhuḓi vhuthada ha mbudzi dzine dza vha uri dzi khou lwala ndi zwauri u ita flora a I dzulisei.
Vhanwe vho rabulasi vha ya ifha yoghurt isinaho muthetshelo yo ṱanganiswa na dzi nḓuhu dzo kadzingiwaho u thusa u langa flora gut.

Ufha Zwiḽiwa Vhana Vhane vha vha vha tshi Khou Lwala

©Chris Daly

Kha vhana vhaṱuku, vha fanela u ṱavhanya uḽa colostrum (mafhi a u thoma ano khou bva kha mme) aya thusa kha uri i tshile. Arali zwa sa ralo i ḓo omelwa ya mbo di fa. U tshidza nwana, vho rabulasi vha fanela u ifha zwiluḓi zwi tshi kha colostrum supplement.
U omelwa ndi vhuthada vhuhulwane ho ṱangana na u tshuluwa kha vhana vha mbudzi zwino hu fanela u wana tshithu tsha u thusa kha usa omelwa. U fanela u litsha u ifha mafhi oṱhe wa thoma u ifha electrolyte fluids. Kha nyimelo ya u ṱavhanya, unga kona u ḓiitela electrolyte hayani nga u vhilisa maḓi wa a ṱanganisa lebula mbili dza syrup, ½ teaspoon ya muṋo ¼ ya baking soda.
U fanela u ḓivha hezwi: nḓivho hei ndi ya pfunzo na uri u ḓivhe, unga si zwishumise wa litsha zwo ambiwa nga dokotela. Nḓivho ayo ngo ḓa u vala zwine zwo ambiwa nga vhaḓivhi kana mushonga wa u lafha we na fhiwa nga vha ḓivhi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe