Malwadze kha Kholomo dza Mafhi

Vhulwadze ha Metabolic avhu fhireli na hone zwi vha zwi tshi khou bva kha u sa ḽa zwiḽiwa zwine zwa vha na pfushi. Kanzhi vhu vha hone musi ina nwana, unga zwithivhela nga u ifha zwiḽiwa zwine zwa vha na pfushi.

Uri Mafhi o Kavhiwa nga Fever Tsumbadwadze dza hone

©Dr Jan du Preez

Fever ya mafhi kanzhi i kavha vhana vhane vha vha vha na maḓuvha mararu kana maṋa. Zwo ḓala vhukuma na kha kholomo dza Jerseys u fhira kha dzinwe tshaka. Zwi thoma nga uvha na u hana ha calcium ya malofha (Ca) nga u bveledzwa ha mafhi. Musi hu tshifhinga tshine ha vha ho oma kholomo dza mafhi dzi na cacium ine ya vha fhasi. Nga murahu ha musi i tshi khou beba na musi yo no fhedza zwiṱuku, cacium ya kholomo i mbo ḓi gonya nga u ṱavhanya nga mulandu wa u bveledzwa ha mafhi. Na u ḽa hayo calcium hu ya mbo ḓi tsa, hypocalcemia ( fever ya mafhi ) iya kona u bvelela. I dovha ya vhidziwa upfi downer cow syndrome misipha i mbo ḓi thoma u si tsha shuma, zwa ita uri i dzule yo lala fhasi.
Huna zwithu zwiraru kha fever ya mafhi:
Tsha u thoma, kholomo dzine dza vha uri dzo kavhiwa dzi sumbedza tsumbo dza hypersensitivity, u tshuwa, u ṱhoṱhona ha nḓevhe na u sokou lala fhasi.
Tsha vhuvhili, kholomo dzi eḓela nga nḓila ine ya vha uri ayo ngo ḓoweleya, hune dza vha dzo vheya ṱhoho ya dzo kha mutumbu.
Tsha vhuraru,kholomo dzi ya lala fhasi dza sa sumbedza na u fhindula kha stimuli, dzi sa tsha ḓivha tshithu, zwine dza fhedza dzo lovha.
U ṱavhanya wa lafha intravenous Ca injection. Ndi nḓila dzine dza kona u thivhela kha kholomo dzine dza vha uri dzo omelwa.

Zwa ubva Malofha kha Kholomo dza Mafhi

Bloat zwi vhangiwa nga u dzhenesa ha gas kha rumen ya kholomo. Kanzhi hei gas iya fhedza yo ṱuwa. Zwiitwa nga musi kholomo i tshi khou ḽa dzi legume, u fana na lucerne nga luṱabvula. Kholomo dzine dza vha uri dzi na nḓala dzine dza vha dzi tshi khou ḓi palela zwiḽiwa na dzone dzi vha dzi tshi kha khombo. Musi hu nga matsheloni hu tshi kha ḓi vha na nwando kha mahatsi kana maḓi ane avha muyani na zwenezwo zwi ya ḓisa vhulwadze.

Bloat unga i thivhela nga uha furu sa zwiḽiwa kana silage nga murahu ha musi i saathu bva uri iyo ḓi palela. Dzinwe nḓila kholomo dzi fanela uvha na maanḓa a u kona u wana zwiḽiwa lwa tshifhinga tshiṱuku khamusi lwa awara nthihi kana mbili. Zwa u Drenching kholomo nga murahu ha musi dzi tshi khou bva u mama huna zwinwe zwine zwa vha kha mulomo zwi shumiswa nga maanḓa nga New-Zealand. Dzinwe nḓila unga engedza roughage kha zwiliwa zwa dzo.

Musi kholomo i tshi khou bva malofha zwi tshi khou ḓisa mutsiko wo fhambananaho, hu fanela u bviswa gas nga u shumisa trocar (ṋelete ine yavha na fhethu huraru) kana ḽine ḽa tou vha ḽihulwane lo no shuma zwenezwo. Zwine wa nga i ṱhavha nga matungo a kholomo, kana kha mbabvu. Hu fanela uvha na muḓivhi ane aḓo lavhelesa hune ha ḓo vha ho vhaisala na u lavhelesa u shelwa ha mushonga uri hu sa vhe na vhunwe vhuthada.

Acidosis

Acidosis i vhangiwa nga kholomo dzine dza vha dzi tshi khou ḽa zwithu zwiṱuku zwine zwa vha na dzi fibre sa (roughage) ya ḽesa zwinzhi zwine zwa vha na carbohydrates sa mavhele, wheat na barley.
U ḓala ha acidi ya rumen nga tshifhinga tsha awara dza 24. Acidosis dzi vha hone musi acid i nnṱha, na PH ine yavha fhasi ha 5.5. hezwi zwiitwa musi zwine ya ḽa zwone hu dzi carbohydrates ha sa vhe na fibre, roughage. Nga mulandu wa hezwi, u shenga zwi ya fhungudzea, zwine nga murahu zwa isa kha usa tsha ṱafuna ha kholomo. Nga tshifhinga tsha mvelo tsha u ṱafuna huna zwine zwa itea ubva kha mare u swika i tshi mila..

U thivhela acidosis, u fanela u fhungudza uḽa zwithu zwi sina pfushi wa ṱanganisa nga maanḓa dzi fibre. Hezwi zwiṱuṱuwedza uri i kone u shenga. Na zwiḽiwa zwine zwa vha zwo tou rengiwa sa sodium bicarbonate hune havha ho leswa zwithu zwinzhi, inga kona u fhungudza u dala ha acid.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe