Malwetši a Tlhakatlhakano mo Dikgomong tša Maswi

© Dr Jan du Preez

Malwetši a tlhakatlhakano ga a fetelele mme ka tlwaelo ke dipoelo tša go hloka phepo. Gantši a hlaga mo nakong ya tswalo, eupša malwetši a tlhakatlhakano a mantši a ka thibelwa ka taolo ya phepo ye botse.

Dika tša Letadi la Maswi mo Dikgomong tša Maswi

©Dr Jan du Preez
Letadi la maswi ka tlwaelo le tlhaga mo nakong ta tswalo ya dinamane goba matšatši a 3 go ya go a 4 ka morago ga tswalo, go tšweletša dikgomo. Gape e tlwaelegile kudu mo dikgomong tša Jerseys go feta diruo tše dingwe. Letadi la maswi le hlola ke kgorogelo ka fase ya maemo a kalasiamo ya madi (Ca) ka lebaka la tšweletšo ya maswi.
Mo nakong ya go oma dikgomo tša maswi di na le dinyakwa tša fase tša kalasiamo. Mo nakong ya tswalo le ka morago ga nako ya tswalo, dinyakwa tša kalasiamo di oketšega ka pele ka lebaka la tšweletšo ya maswi. Ge e le gore kalasiamo mo dijong le yona e ka fase, kalasiamo e lokollwa go tšwa go sekhelethone. Ge tshepedišo ye e le ya go nanya hypocalcemia (letadi/phišo ya maswi) e a hlama. E bitšwago gape downer cow syndrome ka ge dikgomo di na le go ba le bothata bja mešifa, gomme se se hlola gore di robale.
Go na le dikgato tše tharo tše fapanegoka mo letadi/phišong ya maswi:
Sa mathomo, dikgomo tše di na lego bothata di bontšha dika tša bokoa, letšhogo, go phanya bja ditsebe le go robala. Sa bobedi, dikgomo di robala ka mpa, le hlogo ya yona ka thoko.
Sa boraro, dikgomo di robala ka lethoko gomme a di laetše phetelo goba go tšhikinyega, di ba o kare di idibetše; seo se feleletša se hlola lehu. Kalafo ya ka pela ya go thuša e ka ba tšhwaana ya tintravenous Ca. Maikemišetšo ke go ba le megato a tšhireletšo mo phepong ya kgomo ya go oma.

Bloat mo Dikgomong tša Maswi

Bloat e hlolwa ke tlalelo ye ntši ya moya ka gare ga mogodu wa dikgomo. Gantši, moya wo o a tšwa. Bloat gantši e direga ge dikgomo di fula mafulo a menawa, go swana le a clover le a lusere ka seruthwana. Dikgomo tše swerego ke tlala e be di ja mafula le tšona di ba ka gare ga kotsi. Mesong ya go ba le phoka mo bjang goba maru, matšatši a nago le moya a amana le kotsi.

Bloat e ka thibelwa ka go leša furu goba furukepelwa pele ga ge dikgomo di ya go mafulong. Go se go bjalo, dikgomo di swanetše go ba le phihlelelo ya mafulo nako ye nnyane fela, mohlomongwe, iri e tee goba tše pedi fela. Go ena dikgomo ka dihlwekišo ka morago ga go gama ka gare ga molomo e ya dirišwa mo tshepedišong ya mafula mo New-Zealand. Ka lehlakoreng le lengwe, digwaši e ka okeletšwa mo dijong.

Ge dikgomo di tletše moya e bile di le ka gare ga šoro, moya o swanetše go lokollwa ka go diriša trocar (nalete ya mathoko a mararo) goba nalete ya lesoba ya letadi la maswi. Lefelo la go hlaba le ka lehlakoreng la letsogo le lennyane, seatla se se ulegilego ka morago ga kgopo ya mafelelo le sebaka ka fase ga dikgopo tše kopana. Ngaka ya diphoofolo e swanetše go tswalela lesoba le go laola kalafo ya anthipayothiki go thibela go hlakahlakana ye ka hlagago.

Acidosis

Acidosis e hlolwa ke ge dikgomo di ja dijo tše di na lego digwaši tša mafolofolo tlhale (digwaši) le maemo a godimo a dikhapohaetreite ya fermentable go swana le lehea, korong goba barley. Maemo a esiti ya diela tša mogodu e fetoga mo magareng a nakong ya diiri tše 24. Acidosis e direga ge maemo a esiti a le godimo, ka mohola wa pH yo lego fase ga 5.5. Se se direga ge dijo di na le maemo a godimo a dikhapohaetreite ya fermentabl (mo metswakotii) le tlhokego ya digwaši tša mafolofolo, Ka lebaka la se, go sohla (go sotla mašaledi a dijo) ao mafelelong a tlo fokotšwa bokgoni bja tlhago bja šireletšo ya mogodu wa phoofolo.
Mo nakong ya go sotla, šireletšo ya tlhago e hlaga mo mareng ao a metšwago. Go thibela acidosis, fokotša go ja dijo tša go ba le metswakotii e be o lokela dilwana tša digwaši ka dijong. Digwaši di hlohleletša go sotla ka morago ga phepo ya dijo. Go tlaleletša ka mehuta wa dijo tša kgwebo tša go swana le sodiamo bicarbonate (pediša) ka dijong ge motswakotii ye ntši e lešwa, e fokotša maemo a esiti.

Translated by Lebogang Sewela