Dzina
Klipsringer [Oreotragus oreotragus] ndi ḽa tshivhuru ḽine ḽa vha ḽi tshi khou ri “u fhufha matombo” ndi phukha ine ya kona u vhona kha fhethu hune ha vha na matombo na hone I tshimbila yo vhofholowa I tshi khou tou kanda nga zwikunwe.Tshivhumbeo
I lemela 12-13 kg vhulapfu hayo yo ima havha henefha kha 500-600mm. Ndi tshipuka tshiṱuku tsha luvhilo. Ya tshisadzi ndi khulwane u fhirisa ya tshinna, ya munna ina maṋanga mapfufhi ane a tou vhonala henefha nnṱha hayo.Ya vha na zwiḓevhe zwiṱuku zwine zwa tou vhonala zwikule, ya vha na mavhala asa vhudziswi kha yo. Muvhala wayo ndi yo fhambanaho fhedzi ina mavhudzi a gireyi,yelo, buraweni kana mutsuku. Nga fhasi hayo ha vha hu tshena na tshiṱefu na milomo. Kha dzo no nga yone ndi yone khulwane.
Zwipondi
Nngwe, tshikhee na heyi spotted hyena ndi zwone zwine zwa I vhulaya zwavhukuma. Dza tshisadzi dzi ḽiwa nga maṋoni mahulu na mapfeṋe. Ngauri heyi phukha iya sia hune ya dzula hone ya ya u zwima, dzi ya kona nga maanḓa u pfa zwipondi ya kona ha u tsivhudza na dzinwe. Dzi nga thoma nga uya kha midavhi ya nnṱha dzo vhidzelela kana dzi songo vhidzelela, ya tsadzi I tshi khou ranga phanḓa. Dzo no tsireledzea dza kona ha u tsivhudza dzinwe.Kuḽele
Kha kuḽele iya khetha uya nga u fhambana ha maluvha I funesa ano nga aya suvha na mitshelo ya u fhambana zwi tshi bva kha maṱari na zwiṱaka. A dzi ḽi mahatsi,na unwa maḓi a dzi nwi.Kubebele
Hu ya bebiwa ṅwana,muthihi henefha kha dzi khalanwaha dza mvula ya ḓi hwala lwa minwedzi ya rathi. Hedzi dzi kha ḓi bva u bebiwaho dzi ya bvisiwa kha lugwada arali dzo no swikisa nwaha muthihi ngauralo I vha yo no hula I tshi kona uḓiimisa nga yoṱhe.Kuitele
Dzoṱhe dza tshinna na tshisadzi arali dza vhuya dza ṋangana dzi ya funana nga maanḓa lune ahuna ane anga dzhena nga vhukati. Na hone dzoṱhe dzi ya tsireledza hune dza dzula hone. Hunzhi lugwada lwa dzine dza swika henefha kha malo lu dzulela u vhonala nga tshalwo. Hunwe wa wana u muṱa ubva kha vha dzula tsini.Nḓowelo
Ina nḓowelo khulwanesa I funesa u dzula fhethu hune ha vha matomboni, zwi I thusa u kona u shavha kha zwipondi.Hune Dza Wanala Hone
Dzo isiwa fhethu hu tevhelaho hangei Southern Afrika Zoutpansberg na dzi thavhani dza lebompo na foothills tsini na mulambo wa kuiseb kha soga ḽa Namib, mulamboni wa Orange na dzithavhani dza western cape, a dzo ngo ḓala dzithavhani dza Drakensberg.Tshitatisitiki
Tshileme (tshisadzi): 11-16kgTshileme (tshinna ): 9-12 kg
Vhulapfu (tshisadzi): 82cm
Vhulapfu (tshinna): 82 cm
Tshifhinga tsha u ḓi hwala: Minwedzi ya 7
Vhana: Muthihi
Kdzudzanyo: Artiodictyla
Muṱa: Bovidae
Maṋanga: 10cm (malapfusa 16cm)