Impala

Dzina

Impala [Aepyceros melampus]

Tshivhumbeo

Ndi inwe ya hedzi phukha dzine dza gidima vhukuma dzo no wanala maḓakani aḓivheaho a Afrika Tshipembe. Phukha isa dini na luthihi ine ya vha na luvhilo vhukuma, nga hafha nga fhasi hayo ndi hu tshena vhulapfu hayo vhu henefha kha 900mm hafha kha mahaḓ ayo.
Ya tshinna I lemela 60 kg ngeno ya tshisadzi I tshilemela 40 kg. ya vha na muvhala mutshena wo bvaho nnṱha u tshi ḓela fhasi hafha hune ha vha na tshirumbi. Mulenzhe munwe una fhethu hune ha vha na mavhudzi. dza tshinna ndi dzone dzine dza vha na maṋanga ane avha uri o lapfa avha na vhulapfu ha 700mm.

Kuḽele

Impala iḽa zwithu zwo u fhambanaho kana zwo ṱangananaho. Iya ḓi ṱoḓela zwiṱaka zwipfufhi na mahatsi hune ha vha uri ndi fhethu hune a ho ngo tsitsikana kana fhethu ho omalalaho dzi acacia pods na mitshelo zwiḽiwa zwenezwo zwo waniwa fhasi.

Kubebele

Nga murahu ha u ḓi hwala lwa maḓuvha a 194 uya kha 200. Hu ya bebiwa ṅwana muthihi nga zwifhinga zwa tshilimo. Nwana upfi o vhibva lwa vhudzekani ana minwaha mivhili. Ṱhukhu dza tshinna dzi ya kona uvha na vhana, fhedzi dzo I ledziwa u ita ngauralo nga hedzi dzo no diiṱa khulu ya danga dzine dza wana zwikhala kha dza tsadzi nga zwifhinga zwa u ḓisa vhana.

Kuitele

Madanga aya kona u tshimbila lwendo lwo no fhira 8km a vhuṱalani ha maḓi. Dza ḓivhelwa u dzumbama nga zwiṱaka tshifhinga tshoṱhe musi dzo ṱhaseliwa. Tshifhinga tshoṱhe zwenezwi vhuria vhu tshi thoma ndi hone dza tshinna dzi tshi tou ṱoḓa dza tsadzi dzi tshiitela udi fusha kha zwa vhudzekani.
Hedzi ṱhukhu dza tshinna dzi dzula na khulwane dzine dza ri dzone a dzi todi zwa vhasadzi, kana dza dzula na hedzi dza maanḓa dzo no ḓiita khulu ya danga. Dzi vha dzoṱhe nga zwifhinga zwine dza vha dzi tshi khou ṱoḓa zwa tshifumakadzi. Dza tsadzi dzi re na vhana dzi dzula kha danga ḽadzo.

Nḓowelo

I funa fhethu hune ha vha na matanda hangei savannah kha dubo lwa vhubvaḓuvha na dubo lwa eastern lwa Afrika Tshipembe, na kha manwe mashango vho.

Zwipondi

Impala iḽiwa nga phukha nnzhi dzine dza tshila nga ṋama tshinwe tshifhinga na nga maṋowa mahulu, dzi dzula dzi tshi khou zwiḓivha, arali inwe ya vha khakhathini iya ita uri dzinwe dzi zwiḓivhe dzi kone u balangana. Ndi inwe ya zwithu zwine zwa takadza maṱo arali wa I wana I tshi khou ita misumbedzo yayo dzo ita 3m uya nnṱha kana 12m nga vhulapfu.

Tshitatisitiki

Dzina ḽa tshi Latin: Aepyceros melampus
Tshileme (tshisadzi): 40kg
Tshileme (tshinna): 50 kg
Tshifhinga tsha u ḓi hwala: Minwedzi ya 6,5
Vhana vhano bebiwa: Muthihi
Tshileme tshi tshi fhedza u bebiwa: 5kg
Nzudzanyo: Artiodactyla
Muṱa: Bovidae
Maṋanga: 55cm

Kubebele

Nwana muthihi uya bebiwa nga nwedzi wa khubvumedzi uya kha phando, nga murahu ha musi yo ḓi hwala lwa minwedzi ya 6.

Magannḓisi

Hafha kha makandelo hu ya pfa nga maanḓa dza dovha dza kuna dza dzudzanyea dza lapfa 4 uya kha 6 cm.

Mawanwa

Ndi inwe ya dzi phukha dzo no ḓivhea nga maanḓa hafha Afrika Tshipembe nga luvhilo uyela hangei Afrika savannah. Ndi yone McDonald’s ya maḓakani ngauri munwe na munwe uvha atshi khou ḓela u zwima yone, na ḽivhala heḽi ḽine ya vha naḽo ndi ḽone ḽine ḽa I ṱalusa vhukuma.