Swibyariwa Swotatisela

©Louise Brodie
Leswi i swimilani leswi byariwaka emasin’wini ya madiriva, hixitalo swa cinca cinciwa kuya hi malembe. Leswi swiendliwa hikwalaho ka swivangelo swohambana hambana; ngopfu ngopfu kusivela leswaku nhova yimila yitlhea yikula, kambe notlhela swihunguta kulahleka ka ndzhongo emasinwini, ku antswisa xivumbeko xa misava naku nghena ka mati emisaveni xikan’we naku sivela nkhukhulo wamisava. Nkarhi wakahle wakubyala swimilani leswi hile makumu ka ximumu loko misava yaha hisa swinene kuringanela kumila ka mbewu, kambe kufanele kuva kuve na mpfula yoringanela, hixitalo kuva kuri exikarhi ka April kuya emakumu ka May.
Kuhlawuriwa ka swimilani leswibyariwaka swiendliwa hi muxaka wa misava xikan’we na muxaka wa madiriva lawa yanga byariwa. Swimilani leswi swinga byariwa ekusuhi na misinya ya madiriva leyikulaka swinene, loko misinya leyi yaha tsanile yitavuyeriwa swinene loko kukatsiwe nitrogen eka misava. Swinwani swimilani swipfuna swinene eka kuhunguta ndzhongo eka misava leyi. Swimilani leswibyariwaka hixitalo kutirhisiwa triticale (nkatsakanyo wa koroni na rye), kambe van’wamapurasi votala vatsakela kubyala nkatsakanyo wa timbewu.

©Francois Viljoen Wineland
Swimilani leswibyariwaka leswilawuriwaka hiti khemikali kumbe michini swahambana kusuka eka leswo tlhuma leswi hungutaka mahiselo ya misava xikan’we nakulawula kulahlekeriwa hi mati eka misava. Loko kucheriwe organic mass yikota ku nghenelela emisaveni kuva yikota kupfuna kuantswisa xivumbeko xamisava xikan’we naku kota kukhoma mati. Minkarhi yin’wani swimilani leswi swipfuna tani hi manyoro ya rihlaza emisaveni loko swihlanganisiwile. Swimilani leswi swihlawuriwa ku tirha mintirho yokarhi.
Legumes (tofana na lupins, clover, vetches na serradella) tihlanganisa nitrogen exibakabakeni laha yiwutlheriselaka emisaveni leswaku yi engetelela nhlayo ya nitrogen. Swinwani swa swimilani leswi swihlawuriwa hikokwalaho ka vuswikoti bya swona eka leswi pfunaka masimu. Swimilani leswi swivitana switsotswana leswi swinga valala lavakulu na misinya yamadiriva. Xikombiso xa swimilani leswi i radish na white mustard. White mustard na saia oats switala kupfuna swinene tani hi swimilani swa allelopathic leswi hlohletelaka kuva kunga kuli nhova.
Fava beans tikahle eka tindzhawu leti tsakamaka, misava ya acid xikan’we naku nonisa hi nitrogen. Swin’wana swimilani swotani hi grain na paspalum swapfuna eka kusirhelela ku khukhuriwa ka misava. Ku herisa mphikizano eka swakudya na misinya ya madiriva, swimilani leswi swadlayiwa hi nhweti ya September laha kusungulaka kuhluka ka misinya.Translated by Ike Ngobeni