Dibjalo tša go Khupetšwa

©Louise Brodie
Dibjalo tša go khupetšwa ke tše di bjalwago magareng ga meterebe, gantšhi ka mokgwa wa phetošopšalo, go tloga ka ngwaga o tee go ya go o mongwe. Se se dirwa ka mabaka a go fapafapana; kudukudu ka kgatelelo ya kgolo ya mowang, eupša gape ka phokotšo ya moyafalo, kaonafatšo ya popego ya mabu le tsenelelo ya meetse le go fokotša kgogolegomabu kgahlanong le mekgokološa. Nako ya maleba ya pšalo ya dibjalo tša go khupetšwa ke mafelelong a selemo ge themperetšha ya mmu e sa le godimo go lekanego gore peu e mele, eupša go bile le pula e lekanego, ka tlwaelo bogareng bja Moranang go fihla mafelelong a Mopitlo.
Kgetho ya dibjalo tše di khupetšwago ka bogolo e laolwa ke mohuta wa mmu le mohuta wa sebjalo sa terebe ya beine ye e bjetšwego. Sebjalo sa go khupetšwa sa leruri se ka hlangwa gauswi le dibjalo tše maatla ye e theilwego kgauswi le meterebe e golang, mola meterebe eo e gatelegilego ga nnyane di tla hola monawa ya go oketša naetrotšene mabung. Tše dingwe tša dibjalo tše di khupetšwago di tla thuša go tloša monola o o fetišago go tšwa mabung. Sebjalo sa go khupetšwa sa mmamoratwa ke triticale (lepastere la korong le rogo), eupša batšweletši ba bantšhi ba rata go bjala peu ya ditswaki.

©Francois Viljoen Wineland
Dibjalo tše di khupeditšwego tše di laolwago ka dikhemikhale goba metšhene di ka dira manyoro a kitlanego ka bogolo kudu bokagodimong bja mabu seo se fokotšago themperetšha ya mabu le go laola tahlego ya meetse go tloga mabung. Manyoro a ka bogolo a ka sepela ka mabung ka go thuša go kaonafatša popego ya mmu le swaro ya meetse. Ka didnako tše dingwe dibjalo tše di khupetšwago di šoma go swana le mmutele o mo tala ge dibjalo tše di fsa di tsenywa mmung. Dibjalo tše di khupetšwago di kgethilwe go dira mešomo ye itšego.
Menawa (go swana le lupins, clover, vetches le serradella) e swara naetrotšene lefaufung le go le go e lokollela mmung ka go oketša diteng tša naetrotšene mmung. Dibjalo tše dingwe tša go khutšwa di kgethwa go ya ka diswanelo ga dintlo tša tšona ka dibatana tša tlhago. E gogela dikhunkhwane tšeo di lego manaba a meterebe. Mehlala ya maleba ya dibjalo tše di khupeditšwego di bokhubedu le boserolane bošweu. Boserolae bošweu le outse ya saia gape di na le mohola bjalo ka dibjalo tša allelopathic go gatelela kgolo ya mahola.
Dinawa tša fava di nyakega ge di kolobile, mabu a esiti le go thuša ka nontšho ya naetrotšene. Dibjalo tše dingwe tša go khupetšwa di swana le mabele le paspalum go šoma bjalo ka dikhupetšo tša mabu kgahlanong le kgogolego. Go fediša phadišano ya phepo le meterebe, dibjalo tše di khupetšwago di dikološwa bophara goba go hlokofala ka Lewedi ge thito e thomago go tšwa.

Translated by Lawrence Ndou