Ku Lawula Lwangu

© Louise Brodie
Canopy management indlela leyi swirhabyani na matluka ya madiriva swilawuriwaka kufikelela vulawuri na vuhumelerisi na khwalithi yatiwayeni. Swivangelo swa kona hileswi landzelaka:
Kutiyisisa leswaku kuna matluka lawa ya hanyeke kahle.
Kutiyisisa leswaku matluka ya kuma miseve yadyambu yoringanela naswona akuna ndzhuti wotala wa misinya leyi.
Kutiyisisa leswaku marhavi lawa yanga tswaleki mihandzu yasusiwa.
Kuhunguta makulelo ya nsinya leswaku swakudya na mati swinga lahleki.
Ku tiyisisa leswaku moya wuhunga kahle exikarhi ka marhavi na matluka no sivela mavabyi.
Kuva matluka yamadiriva ya photosynthesize kahle, swikahle kuva yakuma miseve ya dyambu. Loko nsinya wuri nandzhuti lowukulu miseve ya dyambu ayifikeleli kahle. Matluka ya xitshopani yavonaka endzeni leswinga xikombiso xaleswaku dyambu arifiki kahle naswona leswi swita endla leswaku kungavi na mihandzu ya kahle. Loko nsinya wulawuriwa kahle swiendla leswaku kuva na mihandzu yakahle swinene nantshovelo lowunene lembe rinwani na rinwani.
Kusukela hi November kuya eka December dyambu eka nsinya rina nkoka lowukulu swinene leswaku kutava na mabilomu yantshovelo wa lembe leritaka. Miseve ya dyambu na moya swifanele kuva kona hikuva loko xihlahla xitlhumile swiendla leswaku xitshama xirikarhi xitsakama naswona swingava na mavabyi swinene.

Tindlela to Lawula Lwangu

Kuva kususiwa swirhabyani leswinga lavekeki eka misinya leyi swi engetelela vulawuri. Leswi kungava marhavi lawa yanga tswaleku madiriva kumbe lawa ya kavanyetaka lawa yatswalaka madiriva. Kuva yasusiwa swihlohletela kukula naku fikeleriwa hi miseve ya dyambu naku tiyisisa leswaku swakudya swafikeleriwa. Swirhabyani leswi susiwaka switala kuva swingaha tswali nchumu. Head suckering swihumelela himagoza yohlaya. Endzhaku kaloko kahaku hmua xirhabyani lexinga 2 – 5 cm hiku leha, kususiwa ka swirhabyani leswi swi endleriwa kususa kupfimba eka marhavi.
Xavumbirhi swirhabyani leswinga exikarhi ka lawa ya tswaleka swasusiwa handle kalaha kunga namarhavi lawa ya ha milaka. Xavunharhu yasusiwa loko ya fika kwalomu ka 15 cm hiku lehag. Se kuva kusele marhavi mambirhi kumbe manharhu ensinyeni. Kususiwaka swirhabyani leswi aswifanelanga kusiya swilondza leswikulu eka nsinya. Leswi swifanele kuva swiendliwa emasunguleni ya nguva. Tipping iku susiwa ka tinhompfu leti milaka toringana(2 - 5 cm) eka swirhabyana. Leswi swiendliwa hi voko eka nguva hinkwayo. Topping iku susiwa ka leswi swina leha kufika eka 15 - 25 cm kusuka erhavini.
Laha kungana misinya yo leha no tiya swafika eka 60 cm leswinga susiwaka leswaku kuta sala kupfulekile. Hixitalo swiendliwa hi muchini. Kutlheriseriwa ka marhavi hiloko vatirhi vatlherisela marhavi lawa ya pohlaka eka canopy exikarhi ka tidarata kumbe kutlherisela endzeni ka nseketelo. Defoliation iku susiwa ka matluka leswaku miseve yadyambu yita kota kufikelela kahle eka nsinya lowunga tlhuma leswaku photosynthesis yita humelela ku antswa. E Afrika Dzonga madiriva yafanele kuva yari ehansi ka leyara yin’we ya matluka.
Miseve ya dyambu yina nkoka swinene ku antswisa ntswalo. Kuva kususeteriwa matluka swiendla leswaku mavabyi ya hunguteka. Matluka yafanele kuva ya susiwa kahari nkarhi amasunguleni ya nguv, ntsena loko kahakuva na mabilomu kuva madiriva yata kuma dyambu. Leswi swita endla leswaku kuva na ntshovelo wa kahle eka nguva leyitaka. Defoliation yi endliwa eka swichocho swa madiriva. Laha dyambu ringa onhaka matluka yafanele kuva yasusiwa ematlhelo loko dyambu ritlhava nimixo.
Kulawuriwa ka swimilani ikuva kususiwa swichocho swamadiriva kusivela kuva marhavi ya tikiwa ngopfu hi swichocho eka marhavi lawa yanga tiyangiki. Leswi swisivela kulahleka ka muvhlovo naku kula ka madiriva. Kuva kukumeka khwalithi yale henhla ya madiriva swina nkoka kuva kususiwa swichocho swinwani. Kambe vulavisisi byi fanele ku endliwa kutiva leswi faneleke kufikeleriwa hiku hunguta swichocho leswi. Leswi swihumelela ntsena eka madiriva yotshuka.

Translated by Ike Ngobeni