Cape Fox
Tyatyasa fox

© Nigel J Dennis

Vito

Nsimba [Vulpes chama]

Xivumbeko

Nsimba I xihadyani lexintsongo swinene lexikumekaka laha Afrika Dzonga. Xina muhlovo lowu yaka eka mpun’wa xitlhela xiva na tindleve letikulu to tontswa. Xina muhlovo wa ntima laha nonweni. Leswikulu swipimiwe kuva kwalomu ka 350mm laha makatleni ivi xitika 2.5 kuya eka 3kg. Xitlhela xiva na ncila wa mavoya swinene.

Swakudya

Nsimba yidya switsotswani, makondlo na swihadyani leswintsongo. Minkarhi yinwani yidya namihandzu eka tindzhawu leti kungana mapurasi.

Kutswalana

Nsimba yitswala kuya hitinguva, yitswala emasunguleni ya ximumu xitswala nwana unwe kuya eka ntlhanu endzhaku ko tika 51-52 wa masiku.

Mahanyelo

Nsimba yitlhariha ngopfu kumbe ku jikajika navusiku. Aswitwisiseki kahle leswaku yi hanya njhani kambe switikomba yiri xihadyani lexi endlaku vuxaka byotala na leta xisati hinkarhi wunwe (tshengwe).

Laha yikumekaka kona

Nsimba yititshamela laha kunga pfuleka, emananga nalaha kungana swihlahla nyana. Yitlhela yikota ku hanya laha kungana swihlovo swamati. Yikumeka hinkwako laha Afrika Dzonga ngopfu ngopfu e Western, Eastern na Northern Cape, Free state, Western na Northern Kwazulu-Natal hambi kuri Lesotho.

Tinhlayo ta Nkoka

Ntiko (Xisati): 2, 5 kg
Ntiko (Xinuna): 2, 8 kg
Ku leha (Xisati): 94 cm
Ku leha (Xinuna): 94 cm
Kutika/ Ku biha miri: 52 days
Vana: 1 - 5 pups
Swakudya: Carnivora
Ndyangu: Canidae
Kutswalana: 1 - 5 wa vana vatswariwa exikarhi ka tinwheti ta Nhlangula na Hukuri endzhaku ko tika ± tinwheti timbirhi.

Nhlamuselo ya minkondzo

Yina swikunwani swa nthlanu eka milenge yale mahlweni kambe lexo sungula nwala waxona awu kandziyi ehansi. Yiva na swikunwani swa mune eka milenge yale ndzhaku. Minwala yale mahlweni yilarile, yitontswa yitlhela yikhotseka yiva kwalomu ka 15mm. kasi leyi yale ndzhaku nayona yifana nayale mahlweni.

Leswifanelaka ku tiviwa

Tani hileswi xihadyani lexi xihanyaka ngopfu navusiku, xitala ku dlayiwa hi mimovha na vanwamapurasi hikuva very xi dlaya tinyimpfu. Hambi leswi xitivekaka xidya swinyimpfana leswahaku tswariwaka aswitalanga kuhumelela kambe swidlawela sweswo.