Robben Island: Tjhankane ya ba Bangata

Maemo a Pele a Chankaneng

©Eric Miller

Maemo sehlekehlekeng mehleng ya 1700 a ne a le thata hoka a netefatsa ka lebaka la phokolo ya tsamaiso le ho hlokahala ha meaho e lekaneng, o ka nahana fela hore bophelo bone bo se bobebe. Boholo ba batshwaruwa ba ne ba qobellwa ho sebetsa ka thata moo sehlekehlekeng, ho bokanya majwe. Bafepedi ba dijo ba ne ba dula ba le tlase ba fehla boipelaetso ba batshwaruwa.
Ho ne ho se motho a neng a ka fedisa kapa ho emisa tswelopele ya tokoloho le teko tsa ho baleha dine dilekwa dilemong tseo le ho feta. Bonnete, bongata ba batho hotswa Robben Island ba ile ba baleha eka e nese ele tlwaelo kapa se dumelletsweng. Diketswana di ne di utsuwa ka mehla moo dineng di dula teng ke matswantle hoo ka nako tse ding dikepe di ne di ema ntle le tumello sehlekehlekeng, tshepo ele ya ho fumana ba bang ba ditho tsa bona tsa tlatsetso. Ba bang o neo fumana hore ba ile ba sesa ho rapalla le motse o moholo.

Mokgahlelo wa Bobedi wa Batshwaruwa Robben Island

Mokgahlelo wa pele wa batshwaruwa ba polotiki Robben Island ebile maKhoikhoi a Kapa ba ileng ba lwantshana le molao wa MaDutch le paleho ya baetapele ba marabele hotswa dikarolong tsa kaho ya khampane tsa maDutch bochabela ba India jwalo ka Indonesia. Mokgahlelo wa bobedi ene ele wa baetapele ba bochaba hotswa Kapa Bochabela bao pejana ba ileng ba hapuwa le ho iswa sehlekehlekeng, ka nako tseding ba felehetswe ke basadi ba le bana ba bona.
MaBorithane a ne lwana le ba selehaye karolong tsohle tse eketsehileng tsa Afrika e Borwa. Hoya ka tatello, hone ho enale batshwaruwa ba di polotiki ntle le morabe wa maXhosa ba qetileng nako bale Robben Island nakong tsa 1800. Ba bang ba banna ba maburu le maKhoikhoi baile ba rongwellwa moo ka lebaka la tema ho Bokkeveld Rebellion ya 1824. Morena wa MaZulu Langalubalele, moetapele wa morabe wa MaHlubi, o ile a tshwarwa moo ho tloha ka 1874 ho ya 1875 ka hoba kgahlano le matla a maBorithani hola Natala. Baetapele ba Koronna Wars, baile ba lwanela senqu ka 1870 leka 1879 baile ba tshwarelwa ho hana ho hlompha mofumahadi le naha.

Translated by Sebongile Sonopo