Merusu Kamehla
Dikamano tse mahlonoko pakeng tsa Maburu le Mabrithani di ne di dula di le merusu. Ka mora Great Trek, ba Brithani ba ile ba dumela hore ho na le boikemelo ba direphabliki, empa ka potlako ba ikwahlaela qeto eo ha ho hlakile hore hare-hare ya Afrika Borwa e ka ba le maruo. Di taemane di ile tsa sibollwa Kimberley dilemong tsa bo 1860 mme ntwa ya pele ya Anglo-Boer ya qhoma ka 1880 (ho etswa dithunya tsa pele Potchefstroom) me ya fela selemo hamorao ka tlholo ya Maburu.Leha ho le jwalo, dilemong tse leshome tse fetileng tsa dilemo tsa bo 1800, boemo bona bo ile ba boela ba fetoha bo sa tsitseng. Ka mora ho sibollwa ha kgauta Witwatersrand, Mabrithani a ile a qala ho ferekanya direphabliki tse pedi tse ikemetseng (e leng Zuid Afrikaanse Republiek le Orange Free State) hore di boele di kenngwe mmusong wa Afrika Borwa. Maburu a ne a se na letho la oona mme ba ikemiseditse ho lwanela boipuso ba oona. Boemo bo ile ba eketseha ho fihlela ntwa e qojwa.
Ntwa ya Bobedi ya Anglo-Boer
Ntwa ya bobedi ya Anglo-Boer (eo hape e bitswang Ntwa ya Afrika Borwa) e ne e le nako e telele, e nkilweng. Ha ba iphumana ba sa hlomellwa ho lwantsha lebotho le matla la Brithani, Maburu a ile a fetola bothata bona ho amohela ka ho etsa banna ba di commandos tse nyane. Di commandos tsena tse tsamayang haholo di ne di tla hlasela mabotho a Brithani ebe di nyamela morung. Hangata Manyesemane a ne a leleka empa a sitwa ho tswela pele le matla a se nang matla le a fokolang. Ka kakaretso ho kopanela di ile tsa fetoha dihlopha tse sa kgaotseng tsa ditlhaselo le ditlhaselo-kgahlanong le ntwa ya pele ya lefatshe.Qetellong, ba Brithani ba ile ba etsa qeto ya ho bapala bolo e thata mme ba qadisa leano le sehloho la lefatshe le chesang ho fedisa kganyetso. Dihwai di ne di cheswa, mme dijalo di senngwa. Basadi le bana ba ile ba tshwarwa mme ba iswa dikampong tsa mahloriso, moo ho bolawa ke tlala le malwetse.
Monghadi wa Dome
Sebaka sa Vredefort se ne se le thata haholo. Ka 1901, Morena Kitchener o ile a bolela ka boikgohomoso hore ha ho letho le neng le setse sebakeng sa Parys-Reitzburg mme ho ile ha thehwa dikampong tse ngata tsa mahloriso sebakeng sena (ho akarelletsa le se ka sebediswang batshwaruwa ba batsho). Qetellong, maburu a ile a qobellwa ho ya tafoleng ya puisano le nako e ncha ya Afrika Borwa e ile ya etswa. Kgohlano e ne e se e le ho tloha ka 1899 ho isa ho 1902.Bakeng sa dipallo tsa pale ya rona, naha ya dithabeng ya Dome ya Vredefort e ile ya ipaka e le tshimo e phethahetseng bakeng sa papadi ya tlhapi ya katse le tweba ho Mabrithani. Sehlopha se ferekanyang sa diphula le dithaba tse tshwanang di ne di fana ka dibaka tse ngata tsa ho ipata bakeng sa ma commandos, le Noka ya bohlokwa ya Vaal e kgaola ho pholletsa le sebaka seo.
Monghadi wa Dome e ne e le molaodi ya sebetsang ka tsela e tsotehang ya bitswang Christiaan de Wet. E ne e le moutlwa o mong le o mong lehlakoreng la Brithani empa o ne a kgona ho qoba ho tshwarwa nako le nako. O ne a ena le tshobotsi e thellang eo a ileng ae fumana lebitsong la boswane 'The Boer Pimpernel'.
Moeta-pele ya Tummeng
Christiaan De Wet e ne e le moeta-pele ya ka sehloohong empa e le ya tsebahalang. O ile a qala ho fumana botumo Sebakeng sa Ntwa ya Nicholson's, moo matla a fokolang tlasa taelo ya hae a ileng a hlola mabotho a Brithani mme a hapa batshwaruwa ba 800. Hamorao o ile a kgothalletswa ho laola mookamedi wa ditaelo tsa Free State mme a ya mosebetsing wa hae. Ya pele, o ile a senya Mabritani ka ho ba hlasela ka morao. Yaba o phahamisa borokgo ba terene ho pholletsa le Noka ya Vaal mme o ile a hlasela sebaka sa bodulo sa Brithani, a nka dihlahiswa tse lekana le dikhilograma tse dimilione tse dikete. Banyalani ba ne ba halefa.Ka hona, ka bohale bo matla, Mabrithani a leka ho hapa puso ya boipela e neng e eme Bethlehema. De Wet le commandos a hae ba ile ba ya ho pholosa empa ba sitwa ho kgutlela Brithani. O ile a kgona ho fumana Mopresidente Steyn le dipalo tse mmalwa tsa bohlokwa ho tloha Bethlehema pele di wa, leha ho le jwalo, mme a di isa ho Potchefstroom.
Monyetla
Morena Kitchener o se a fumane monyetla wa ho fedisa ntwa hang-hang, mme a romela masole a 50 000 ho fumana Christiaan De Wet. Ena e ne e le qaleho ya Pele ya De Wet Hunt (ho ne ho tla ba le tse tharo). A phehellwa ke Mabrithani, De Wet le moferefere wa hae o ile a mathela Vredefort, a phonyoha ka mokgwa o fokolang wa cordon ya Brithani nako le nako. Hona jwale, Mabrithani a ne a mo pota-potile ka botjhabela le borwa, a kgaola ho kena leha e le efe ho Free State. De Wet o ne a tla tlameha ho tshela Vaal. Potso e ne e le hokae.Morena Metheun, ya okametseng mabotho a Brithani a Transvaal, o ne a laetswe hore a shebe ho phalla ha noka pakeng tsa Scandinavia Drift le Lindeques Drift, empa bonyane ho ne ho ena le dihlopha tse ding tse 12 pakeng tsa dintlha tsena tse pedi le mabotho a Brithani a se a ntse a otlolohile. De Wet o ile a nka monyetla wa hae mme a isa batho ba hae mose ho noka ya Schoemansdrift ka la 6 Phato 1900.
Lefatshe le Dithaba la Dome
Metheun o utlwile ka ho tshela mme a romela masole ho fedisa sekepe pele ho Transvaal. Ka bomadimabe, ha ba fihlile sebakeng seo, ba ile ba fumana mohaho wa dikgahla le diphula tse neng di etsa hore ho be thata haholo. Christiaan De Wet, ha ho ntse ho le jwalo, o ne a ntse a phunyeletsa ho pholletsa le Naha ya Dithaba tsa Dome, a eya Sebakeng sa Phula. O ile a boela a romela mokga o monyane hore o sebetse ka mokgwa o fokolang, mme kahoo a susumelletsa Britithane ho nahana hore o tla kgutlela Free State ka Lindeques Drift. Ha ba Brithani ba ntse ba bokella mabotho a bona ka tsela e fosahetseng, De Wet o ile a nyenyelepa ka noka ka mose ho Noka ya Mooi le ho feta Potch.Banyalani ba ile ba lemoha phoso ya bona mme ba tsosolosa tshebetso eo, ba phallela direthe tsa De Wet ha ba fapohela ka leboya ho ya fihla Magaliesberg. Ho ile ha lwana dintwa ha maburu a etsa lesela le tshabehang bakeng sa Olifants Nek, sebaka se karolong e ka bophirimela ya Magaliesberg. Metheun o ne a dumela hore Olifants Nek e ne e tshwaretswe ke mabotho a Brithani mme kahoo a romela banna ba hae ho kwahela dibaka tse ding sebakeng seo. Empa o ne a fositse. Pale e ne e bulehile mme De Wet a phallela dithabeng. Ho lelekisa ho fedile. Tweba e ne e se e baleile.Translated by Bongani Matabane