Matla a Matla a Phahameng
Ha naledi e theoha ya Vredefort ho ya Lefatsheng, lebelo la yona le ka be le bile teng pakeng tsa dikhilomithara tse 40 000 le 270 000 ka hora. Ha e wela fatshe, matla a maholo a ile a lokollwa hang-hang ka ho phatloha hoo e ka bang makhetlo a 5 000 a matla ho feta Little Boy, e leng bomo ya nyutlelie e sa tsejweng ka bohale e ileng ya timetsa Hiroshima. Ho hakanngwa hore tshebetso e ka be e lekantse 14 ho Richter Scale, kapa matla a fetang 100 000 ho feta tshisinyeho ya lefatshe e kileng ya tlalehwa.Mokoloko o kenelle ka dikhilomithara tse ka bang leshome mobung wa Lefatshe pele o phatloha tlasa kgatello. E ile ya pholletsa le majwe a Transvaal, Ventersdorp, Witwatersrand le Dominion Supergroups ho pepesa kamore e ka tlasa lefatshe ya Kaapvaal Continent.
Lejwe la Tekanyo
Phula ena e tebileng ka mahlakore le ka morao le sephara le ne le sa tsitsa, leha ho le jwalo, mme le ile la wa ka potlako hang ka mora tshusumetso. Sebaka sena sa marulelo se ile sa fokotseha hore e be ditsha tse ngata tse tshwanang, tse ileng tsa theohela tlaase ka botebo. Ka mora metsotso e seng mekae feela, phula eo e ne e atolohile ka sebopeho se sa tebang se nang le bophara ba dikhilomithara tse 300. E ne e tloha Pretoria ho ya Welkom, mme e sa ntse e tsebahala ka letoto la dihlopha tse tebileng (ho akarelletsa le Witwatersrand) tse neng di kwaletswe ke phello.Ka nako e le nngwe eo lerumo le neng le wela, ho tsoswa ho ne ho etswa bohareng ba phula. Lebaka ke hobane, ha naledi o otla, majwe a hlahelang haholo a ne a hatellwa haholo. Ka mora hore sefofane se fokotsehe, ho fela ha kgatello e tswang ka hodimo ho ile ha dumella majwe ana hore a tsosolose, e le ho boela a lekana. Phetoho ena e ile ya etsa hore karolo ya moqhaka wa Archaean e otlolle ka hara majwe a mabedi a neng a le ka hodima yona.
Dibaka tse neng di ena le majwe a neng a le mahlakoreng a Witwatersrand le Transvaal Supergroups di ne di kgomarela lehlakoreng la tsona mme di phunyeletsa, ho etsa molala o pota-potileng boholo ba majwe a maholo a ka tlasa lefatshe. Tsosoloso e ile ya boela ya hlola e eba teng, empa e ntse e phahama hodima moedi wa sekepe seo. Nakwana hamorao, granite ya boholo-holo ya Vredefort e neng e phahamisitswe le ho pepeswa e ne e kwaletswe, mme diqhetso tsa ‘lejwe la tekanyo’ ne di sebediswa ho kgabisa ditshiya tsa sefofane se secha sa boema-fofane Johannesburg.
Naha e Thaba e Chitjha
Sebaka se hlahiswang ke ho tsoswa ha sekgahla se pota-potilweng ke sethala se pharaletseng le se robehileng, se bitswa sephara se rarahaneng mme se lokela ho bapiswa le dikgalase tse nyane tse 'bonolo', tse kang tsa Tswaing. Ha e le hantle, ho tsoswa ha bohareng feela (e ka bang dikhilomithara tse 100 ka hodimo) ho tshwanela ho ba Vredefort Dome. Karolo e setseng ya setsha sena ha e sireletswe ke melao ya lefa.Nakong ya tshusumetso, mobu wa lefatse o ne o le o moholo haholo ho feta kajeno, mme dilemong tse 2 dilemong tse fetileng, mohaho wa Vredefort o entswe ka matla haholo. Karolong e ka Borwa ho bophirimela karolong e ka borwa ya phula, Karoo Supergroup e ncha e kwahetswe ka mohaho, ha marulelo a mang a ne a tletse leboteng le pharaletseng. Kajeno, setsi se seng sa ponahalo sa bodulo ke sebaka se setle sa metse e meholo e pakeng tsa metse ya Potchefstroom le Parys. Sebaka sena se tshwanelang sebopeho se bonahala ka ho hlaka ditshwantshong tsa menyakwe le tsa satellite, mme hona jwale se tsejwa e le Dome Bergland kapa Dome Mountain Land.Translated by Bongani Matabane