Tshusumetso e Feteletseng ya Lefatshe
Ntle le phula ya Vredefort, ketsahalo e kgolo e ileng ya siya dikarolo tse ding tse ngata, tse tlalehilweng majweng. Dintho tsena di fumanwe dibakeng tse ding tse nang le tshusumetso ho pholletsa le lefatshe, mme jwale di nkwa e le matshwao a diketsahalo tse ding tsa lefatshe.Ntlha ya pele, ho na le dintho tse ngata tse thibelitsweng tse ileng tsa wela pula e matla ka hodimo ho sebaka sa dikhilomithara tse makgolo. Sebaka sena sa majwe le seqhomane se teteaneng bohareng ba sebaka sa dome, ho fokotseha ha ho tloha hole.
Se latelang se bontshang matla a mangata mosebetsing ke diphetoho ho majwe. Ha mokoloko o otla, o ka hlahisa mocheso o fetang 10 000 degrees centigrade mme o sebedisa makgolo a kgatello ya gigapascals. Matla ana a maholo le mocheso o etsa hore majwe a potolohang a fetohe mefuta e mecha. Tshebetso ena e tsejwa e le 'shock metamorphics'. E nngwe ya tse hlakileng haholonyane ya tsena ke 'di shattercone'.
Shattercone
Shattercone ha oe fumane ha o diha ice cream ya hao. Ho ena le hoo, ke mokgwa o kgethehileng wa ho robeha o hasang hodima majwe ha leqhubu le tshoswa le feta. Phello ke tshebetso e tshwanang ya makgetlo a mararo, e tsang ho ntlha e tlwaelehileng.Di shattercone tsena di pepesitswe dibakeng tse mmalwa ho pholletsa le Dome ya Vredefort, mme ho bolelwa hore haeba o ka emisa di shattercone ka tsela e nepahetseng, o ka kgona ho hlahisa lesedi la ho theoha ha bolide. Ka bomadimabe, baeti ba kajeno ba qala ho tlosa di shattercone e le dihopotso. Ena ke mokgwa o utlwisang bohloko o tlamehang ho emiswa le ho sireletswa ke di shattercone e tla ba o mong wa boikarabello ba Dome Management Authority e ncha.
Metamorphosis ya Majwe
Mofuta o mong o hlaheletseng wa majwe a Vredefort ke methapo ya disebediswa tse lefifi tse hlahelang ka granite e kganyang. Dihlopha tsena di fapana ka bolelele le botenya, empa tse ding di na le tse kgolo. Lejwe lena le kgalase, le lefifi le bitswa 'pseudotachylite' mme le thehwa ha maemo a phahameng a etsa hore lefika le qhibidihe le ho fetola dikhemikhale tsa lona. Majwe a tshwanang a tachylite a fumanwa dibakeng tse foqohang seretse se chesang mme a le molato (moo ho fapana pakeng tsa dipoleiti tsa tectonic ho etsa hore mocheso o lokollwe). Polelwana 'pseudo' e eketswa ha ho se na bopaki ba mosebetsi wa seretse se chesang.Mocheso o tsotehang le kgatello e lokoditsweng ke tshusumetso e boetseng e thehile mokgwa o mong o moholo wa metamorphosis ya majwe, a bitswang 'granophyre'. Ena ke matheba a mangata a majwe a monate a bokeditsweng ka ho robeha mme a thehwa ka majwe a maholo, a moqotetsane a majwe a qhibidihisang, a fetang dikhilomithara tse mmalwa. Mokgwa wa mahlasedi wa di raorometri a maholo - a maiketsetso a ile a thusa ditsebi tsa jeoloji ho fana ka ketsahalo ya Vredefort letsatsi le kgethehileng la dilemo tse dimilione tse dikete tse 2,232.
Ho Tshwenyeha-Matshwao a Dikarolo
Tse ding tsa ditshobotsi tse ding tsa bohlokwa- tse ding tse tlwaelehileng tse amanang le tshebetso ke di coesite le stishovite. Tsena ke mabitso a makatsang a fanweng ka mefuta e mmedi ya quartz e nang le maqhubu a mangata (e leng minerale e tlwaelehileng majweng). Di boptjwa ha di quartz di imelwa ebile di halefile ho isa tekanyong e jwalo hoo e fetolang mohaho wa yona wa kristale. Mokgwa wa diminerale ka bobedi o fumanwa o ena le tshusumetso e matla, le dibaka tse potolohileng dibomo tsa nyutlelie. Lentswe le tlwaelehileng bakeng sa mofuta ona wa ho fetoha ha 'se tsositswe ke quartz'.Bopaki ba ho qetela ba metamorphism bo tshosang bo ke ke ba bonwa ka mahlo a hlobotseng. Dipatlisiso tse hlokolosi, tseo majwe a di tshekileng ka mokgwa o tshwanelang ebe o hlahlojwa ka tlasa mochine o monyane wa elektronike, di bontshitse bofokodi bo fokolang boemong ba athomo. Tsena di bonahala e le phapang ya moralo dikristaleng tsa quartz mme, ha di le teng, ke pontsho e matla ya ketsahalo e amang.
Tshusumetso ya Ditaemane
Tshebetso e nngwe e tsotehang e fumanweng Vredefort ke 'tshusumetso ya ditaemane'. Dijwana tsena tse nyane tse sephara, tse lekanyang karolwana ya dimilimithara ka bophara, di thehwa ha maruite a kena ka lejwe le ruileng ka carbon. Mocheso ho tloha tshusumetsong e arabelang le carbon ho etsa dimilione tsa ditaemane tse tsamaeang. Sebaka sa popigai se Siberia se na le dithane tse dimilione tsa ditaemane, empa ha ho motho ya di sebedisang.Ho na le motswako wa di shattercone, pseudotachylite, quartz e tshosang le metamorphics e meng e tshwanang e fumanweng Vredefort le tse ding tse ngata tse nang le tshusumetso. Ka kakaretso, di nkilwe e le ho saena ketsahalo ya tshebetso mme di sebedisitswe ho kgetholla dibaka tse ngata tse sa tsejweng tse neng di sa tsejwe ho pota lefatshe.Translated by Bongani Matabane