Thulano Ya Tlaleletšo Ya Lefase
Ka ntle le lewa ya Vredefort, thulano ya mediro ye megolo e tlogetše ka morago mehlala ye mentši ye ngwadilwego mo maswikeng. Dintlha tše di hweditšwe mo dikhuetšong tše dingwe tše dintši go putla bja Planete, gomme bjale e tšewa bjalo ka dika toragalo ya thulano ya extra-terrestrial.Sa mathomo, go na le llaga e koto ya go tswalwa ye welego godimo ga pula e boima go kgabaganya ga tekano ya dikhilometara tše mmalwa. Llaga ye ya maswika le diripana tše koto ka garega selete sa Dome, di ba tše sese ge ntše o tloga mo lefelong.
Tšhupetšo ye e latelago ya phapano ye kgolo ya mabotho a mošomong ke phetogo mo maswikeng. Ge bolide thula, e ka hlagiša themperetšha ya go feta dikgato tše 10 000 tša sentikreiti e be e šomiša makgolo a gigapascals a kgatelelo. Enetši e ntši le phišo di hlola gore maswika a mo tikologong a fetoge a be a mefsa. Tshepedišo ye e tsebega bjalo ka metamorphics. Ye nngwe ya tmetamorphic ya molaleng ke ‘shattercones’.
A Shattercone
Shattercone ga se selo se o se hwetšago ge o lahla ice-cream ya gago. Eupša, ke makgwai a go robega ao a phatlalatšago godimo ga maswika ge maphotoye a feta. Dipoelo ke sebopego se se bušeleditšego sa khutlotharo e tšwago mo hlongwa, ye e swanago.Shattercones tše di bontšhitšwe ka palo mo mafelong a Vredefort Dome, gomme go thwe ge o ka beakanya shattercones gabotse, o ka akanya tshepedišo ya Bolide. Ka maswabi, baeti bs sebjalebjale baeti ba thuba shattercones bjalo ka segopotšo. Se ke selo sa go goboša se swanetšego se emišwe gomme tšhireletšo ya shattercones e tla ba ye nngwe ya maikarabelo a baodi ba Dome ba ba mpsha.
Phetogo Ya Maswika
Pharologantšho ye ngwe ye kgolo ya maswika a Vredefort ke ditšhika tša setlabakelo se se ntsho tše ditsenelago mo kranaete ye bofefo. Makopantšho a fapana ka botelele le bokoto, eupša a mangwe a tloga a le bohlokwa. Mohuta wo wa boreledi, wo fifetšego o bitšwa ‘pseudotachylite’ gomme o bopiwa ge themperetšha ya godimo kudu e dira gore leswika le tološe e be e fetola sebopego sa yona sa khemikhale. Maswika a tachylite a go swana a hwetšagala dikologong ya dithabamollo le mo mehlaleng ya phošo (moo kgohlano gare ga dipoleiti tša tectonic e hlola phišo go lokollwa). Lereo ‘le e sego la nnete’ le a okeletšwa ge e le gore ga go na bohlatse bja tiragalo ya thabamollo.Themperetšha e makatšago le kgatelelo ye lokollwago ke thulano e hlomile sekala se sengwe se se golo sa phetogo ya maswika, e bitšwago ‘granophyre’. Le ke lefaufau le leso la dirathana tša leswika tšeo di kgobokeditšwego ka dipalega e be di bopiwa bjalo ka maswika a Dykes a go tološa a botlalo, a leteletšana dikilometara tše mmalwa. Dirathana tša Radiometric ya dikarolwana zircotša maswika a sentšego ke thulano di thušitše bageologi go fa Vredefort tiragalo ye e itšego ya mengwaga ye 2.023 ya di pilione.
Dipopego Tša Shock-Deformation
Magareng ga tše dingwe tše bohlokwa tša dipopego tša shock-deformation tše tlwaelegilego go disaete tša thulane ke coesite le stishovite. A ke maina a bothata a filwego dibopego tše pedi tša ultra-dense tša quartz (minerale wo tlwaelegilego wa matlapa). Di direga ge quartz e khomphresitšwe e bile e fiša go fihlela e fetola sebopego sa legong. Mehlala ya diminerale tše, e ka hwetšwa mo thulanong ya dilewa, le mo mafelong a diteko tša pomo ya nyutleleara. Lereo la kakaretšo la mohuta wa deformation ke ‘shocked quartz’.Bohlatse bja mafelelo bja phetogo ga bo kgonege go bonwa ka leihlo la nama. tsinkelo, mo maswika a segiwago ka hlokomelo e be a hlahlobiwa ka tlase ga motšhene wa segodiši, di bontšhitše micro-deformations ka tlase ga Atomic. Mekgwa ye e ke ditšhitišo mo quartz ya legakabje, ge go le bjale, ge di le gona, go ba le tiragalo khuetšo ya.
Khuetšo/Thulano Ya Ditaamane
Ye nngwe ya shock deformation ye kgahlišago e sa hwetšagalego mo Vredefort ke ‘thulano ya taamane’. Di spherical GEMS tše nnyane, tša go kala karolo ya dimillimetara kgabaganyong, di bopega meteorite e thula leswika la carbon-rich. Phišo go tšwa go thulano e iphetolela le khapone go bopa ditaamane tša miniscule tše dimilione. Lewa ya popigai mo Siberia go thwe e na le seabe sa dtaamane tše dimilione, eupša ga go motho yo a šomilego ka tšona.Kopanyo ya shattercones, pseudotachylite, shocked quartz le shock metamorphics ka moka di hweditšwe mo Vredefort le diabe tša dilewa tše dingwe tše ntši. Mmogo, di tšewa bjalo ka mosaeno wa tiragalo ya seabe e bile di šimišwa go tseba bontši bja mafelo a di thulano mo tikologong ya pholanete.Translated by Lebogang Sewela