Taolo ya Hlaselo le Molao

©Chris Daly

Hlaselo ke ye nngwe ya ditšhošetšo tše dikgolo go balemi bja moša ba ekonomi, bao ba tšwelelago kgwebo, gammogo le diruiwa. Ke ye nngwe ya mabaka ao a dirago gore balemi ba bantši ba tlegelo tšweletšo ya diruiwa. Balemi ba lebane le kgakanego ye e sego bonolo ge go etla go tša taolo ya hlaselo: Ka go le lengwe, ba na le tokelo ya go ba le maikarabelo a go šireletša dithoto tša bona, se se ra le diruiwa tša bona. Ka nako e tee, le ge go le bjalo, ba ba bonwa bjalo ka ba hlokomedi ba naga, gomme ba na le maikarabelo a go hlokomela le go šireletša bophelo bja diphedi tša tlhago.
Gape le molao le taolo ya dibatana ga o tlhaloše botse gomme go na le maemo a bosetšhaba le diporofense, gantši di thulano mabapi le melao le melawana ya go fapana go tšwa go profense ye nngwe le ye nngwe. Batšweletši ba diruiwa tša naga ba go tšwa diprofenseng tša go fapafapana, ba ka se dumelelwe go diriša mekgwa ya go swana ya go laola dikarolo tše di fapanego tša dipolasa tša bona.
Tsela ye kaone ya go fenya dipelaelo le go netefatša gore ga ba senye molao ge ba dira ditiro tša phošollo, balemi ba swanetše go aga kamano le go etela dikantoro tša pabalelo Nature Conservation Offices goba Predation Management Forum ya keletšo.
Predation Management Forum gape e fa tlhahlo ya ka mehla go maatlafatša balemi ka arsenal ya didirišwa tša go laola hlaselo gabotse. Ditiro tše pedi tše bohlokwa kudu tša taolo ya hlaselo ke National Environment Management Biodiversity Act le Animal Protection Act.

Bophelo bja Diphedi tša Tlhago

©Louise Brodie

The National Environment Management Biodiversity Act (Act 10 of 2004) e ikemišetditše go šireletša tlhago le diphedi tša tlhago tša Afrika Borwa. Polao le go tsoma ga diphedi tše di ngwadilwego go bag are ga kotsi goba diphedi tše di šireleditšwego e a iletšwa ka ntle le ge e le gore seruiwa se hlola tshenyo ya diphoofolo. Tiro e ka tšewa ka morago ga ge tumelelo e filwe go tšea magato a kimollo. Bataolo ba swanetše go laetša magato a kimollo ao a dumelelwago go diphoofolo tše di lebeletšwego gammogo le dikgato tše di swanetšego go tšewa ge phoofolo e hwetšwa - go fa mohlala, ge phoofolo e swanetše go abelwa, go swanetše go tseba gore e išwa kae, bjang le gore ke bo mang ba swanetšego go dirwa.
Go theilwe godimo ga molao wo, balemi ba swanetše go šomiša mokgwa wa kakaretšo ya go šireletša diruiwa tša bona go dihlaselo le le magato ya kimollo go thibela diphoofolo tšeo di se nago molato gore di sa gobala. Molemi a ka dumelelwe go bolaya phoofolo ge a nyaka mo lebakeng la boitšhireletšo, eupša se se swanetše go begwa ka pela ka moo go kgonegago go Conservation Office, yeo e tla nyakišiša taba ye.

Taolo ya Ditiro tša Batho

Go ya ka Animal Protection Act (Act 71 of 1962), ga wa swanela go ba le mokgwa wa taolo ka tsela yeo e hlolago bohloko le tlaišego go diphoofolo. Balemi ba swanetše, efoga mekgwa le magato ya taolo yeo e ka hlolago kgobalo ya mmele, go swana le gin traps, snares, go goga maoto, goba mpholo. Ka ntle le bopelompe, gantši mekgwa ye e ama le diphoofolo tše se nago molato ebile e ka hlola polao.
Tšhomišo ya molaba e hlola manganga, bjalo ka ge e ka feleletš ka sedirišwa sa polao seo se bolayago mehuta ka moka ya diphoofolo ge se ka ba diatleng tša pho. Go kaone go bea molaba ka tsela yeo e lebeletšwego diphoofolo ka ntle le go gobala.
Tirišo ya go tsoma ka dimpša e na le go hlola mathata, bjalo ka ge di dimpša gantši di hlola tshenyo ye kgolo go diphoofolo tše nnyane ge di sa laolwe ka tshwanelo. Go ya ka Animal Protection Act, ke dimpša tše ka šomišwago gomme di swanetše go šomišwa bjalo ka molaba wa dibatana. Dimpša ga di s swanela go bolaya goba goba go ikopanya le ditabana gape dimpša go swanetše go hlokomelwa ka tshwanelo.

Translated by Lebogang Sewela