Maatla a Setšhaba sa Mazulu
Nakong ya taolo ya Shaka lebaetapele ba gagwe, kgolo le maatla a setšhaba sa Mazulu a be a le mo mokgatlobg wa mašole ka yona le bokgoni. Masole a be a rulagantšwe ka tshepedišo ya ukubuthwa yeo e tlošitšwego meletlo ya koma. Go ya ka peakanyo, mengwaga ya go ola yeo e lego sehlopha sa banna ba bafsa ba mengwaga ya go swana, e ile ya tsenywa mo lapeng le tee (ibutho go tee, amabutho bontši).
Ukubuthwa e be e le le ya basetsana, eupša gantši e be e le karalo age-set bakeng sa sehlopha. Amabutho ba be le mo mafelong a Sešole (ikhanda ya botee, amakhanda ya bontši, mo mmuṧong ka moka, tšeo di bego di le fase ga taolo ya leloko la kgauswi la kgoši goba motho yo a thwetšwego ke yena. Dintlo di be di swana ka sebopego le moago go swana le umuzi, eupša yona e be e na le kelo ye kgolo. Go tlaleletša mešomo ya sešole, izinsizwa (banna ba baswa) ba be ba amega ka tokišo le tlhokomelo ya dintlo gomme ba be ba bitšwa go dira mešomo ya dintlo tṧa bona le bogošing.
Ba be ba šoma bjalo ka bahlokemedi bja mohlape wa bosetšhaba, baromiwa bja kgoši le maphodisa a malapa a bona, gape ba be ba tšweletša dibjalo tša la bogošing. Selo se bohlokwa sa mokgatlo wa sešole ke gore ka mehla go be go na le banna ba kopanago go ya tlhahlomg ya sešole le gore go be bonolo go kgoši go kopantšha lebothong la mašole le šomago ka nakonyana ye nnyane.
Dithekniki/Mekgwa Tša go Lwa
Dithekniki tša go lwantšha tša Shaka di be di ke tše mpsha gomme di ralokile tema ye bohlokwa go tsošo ya sešole sa Mazulu le maatla a sepolotiki. Selo sa mathomo seo Shaka a ilego a se dira ke go fetola mekgwa ya setšo ya go lwantšha. Pele ga taolo ya gagwe, sehlopha sa phapano se be se ema ka konopana ka marumo a bona. Shaka tsebagaditše ntwa ya diatla ka go šomiša dithipa, maruno a kopana a go hlaba. O fokotšwa difemedi go diripa tše nyakegago gomme o ile a hlahla banna ba gagwe go diriša difemedi go kgokaganya balwantšhi ba bona le go itšhireletšo le go e gogela ka thoko, ka fao e bontšha lethoko la lerumo le maatla la Mazulu.
Shaka tsebagaditše le leano la go bea mokgatlo wa gagwe ka mokgwa wa go lwa wa go laetša hlogo ya nare. Ka gare goba 'sehubeng’ go be go na le palo ya banna, ya go le balwantšhi ba go ba le boitemogelo bja go lwa. Ba ema ka popo ya methaledi ye mebedi, ka moo mašole a ka pele go lwantšha lenaba, gomme bao ka morago ba tla be ba utilwe go tšwa go bona.
Pele leano le le be le diretšwe go tšhela phori mahlong a manaba gore ba nagane gore ba hlasela ke mašole a palo ye nnyane, sa bobedi gore mašole a ka morago a kgone go maatlafatša mašole a ka pele ga moo go nyakega. Bjalo ka ge ba tla be ba le foreše, ba ka gona golekediša gomme le go fenywa manaba go tšwa kgole. Mo mafahleng go be go na le manaka a mabedi ao maikemišetšo a ona e be e le go kgobaganela manaba. Ge go hlasela, mokgwa wo tlwaelegilego e be e go hlasela ka lenaka le tee, mola a magwe a go utwa mo sethokgweng le mo bjang bjo botelele a kgobakenale manaba.
Mekgwa ye e laeditše go ba ntlha ya go radia mo mmušong wa Mazulu go tsošolotšo ya maatka ya bona. Ge sehlopha se feditše nako ye e itšego go šoma bokgošing, yeo e ka bago mengwaga ye 10, kgoši a ka fa taelo ya gore maloko a a itšego a ka nyala le go kopantšha go headring. Tsele ye nngwe ya dipoelo tša go laola bogolo bja nako yeo motho a ka nyalago e be e le tekatekano ya setšhaba sa Mazulu ka magareng ga kgolo ya setšhaba le methopo ye e hwetšagalago.
Translated by Lebogang Sewela