Hlabollo ya Boer goat, le ge go le bjalo, e nnoši ebile ga se ya latela tswalano ya tše pedi goba go feta goba tswalo ya tše hlwekilego. Sebakeng se, badimo ba Boer goat ba kgethwa go tšwa go tswala ya dipudi tša tlhago tš Afrika Borwa ebe di hlabollwa ka 1950s ke sehlopha sa balemi mo seleteng sa Somerset East ya phrobentshe ya Kapa Bohlabela mo Afrika Borwa.
Dinyakišišo ka ga bolemi bja nama ya dipudi ga di bohlokwa ge di bapetša le diphedi tše dingwe tša nama tše di tšweletšago diruiwa, le ge e le gore Afrika Borwa e hweditše tumo boditšhabatšhaba ka ga šoma wa tlhabollo ya tswadišo ya bolemi bja Boer goat
Ka nako ya go swana le tlhabollong ya dinyakišišo tša Boer goat ya Devendra le Burns (1998) e dirwa ka ga dipudi tša tlhago tša Bohlabela bja Afrika. Se se laeditše bokgoni bjo bogolo bja maatla a ruminanats tše nnyane ka bokgoni bja tšweletšo ya nama.
Tswadišo ya Nama ya Dipudi mo Afrika Borwa
Tswadišo ye kgolo ya nama ya dipudi ke Boer goat, e tsebega bjalo ka tswadišo ye botse mo lefaseng ka bophara. E na le feed-to-meat conversion rate ye botse. Tswadišo e bontšha dipharologantšho tše kgolo, nama le phapano ya mmele gomme gantši poelo e fetago 50%.Ditswadišo tše dingwe tše pedi tše kgolo tša nama ya dipudi mo Afrika Borwa ke Kalahari Red le Savanna, e tsebega gape‘Boer goats’ eupša ka mebala ye itšego. Diteko tša DNA di laeditše gore go na le phapano magareng ga Boer le Kalahari Red go feta Boer le Savanna goats.
Kalahari Red e tšewa bjalo ka tswadišo ya pudi ya tlhago, ka tlholego ya Borwa bja Afrika. Bohlatse bo bontšha gore dipudi di kgethilwe go tšwa go diphoofolo tša lop-eared tše di tlogilego le setšhaba go karolong ya ka Borwa bja Afrika mengwaga ye 2000 ye e fetilego. 100% ya mmala wo mohubedu wa letlalo o fa khupetšo go dibatana mo dinageng ka nageng gomme di na le maatla, di kgona go lwantšha komelelo le phišo.
Pudi ya white Savanna e tšweleditšwe ka ngwaga wa 1955 gomme e tšewa bjalo ka tswadišo ye kgonago go lwantšha komelelo yeo e tlišago poelo ya dirapana tša mmele tše lekanetšego. Di tlwaela gabonolo gomme di ka dirišwa ka katlego mo mafulong gammogo mo tshepedišong ya phulong yeo e tseneletšego. Ga se tswadišo ya sehla. Savanna wethers (castrated rams) di na le kgolo ye botse ebile di gila ka pela ka mohuta wa magareng ka bogolo bja tsebo. Dipudi tša Savanna di tšweletša ditopo tša dibopego tše botse - bokoto bja digoba le makhura mabapi le ya sebopego sa marapo.
Dipudi tša Tlhago
Go na le mehuta ye menne (diphedi) tša dipudi tša tlhago mo Afrika Borwa, mohuta wa Nguni (Mbuzi Eastern Cape Xhosa Lob-ear, Northern Cape Speckled le mohuta wa Kunene (Kaokoland). Dipudi tša tlhago di kgona go kgotlelela komelelo ebile di na le go feta dipudi tša Boer ebile ga di bokoa go heartwater, bolwetši bjo bogolo bja tick-borne.Dinyakišišo tša Ramsay, Smit & Casey (1987) di ile tša phapantšha dipudi tša setlogo le dipudi Boer mo tikologong fao malwetši a protozoal, go bola ga maoto, diphelakadingwe le dintlha tše di šitišago dibjalo. Dipudi ka moka di ile tša ngwalwa le go lekolwa go National Scheme gomme tshedimošo e bontšhitše gore dipudi tša setlogo di tšweletša nama ye ntši mo lefelong go feta dipudi tša Boer.
Bontši bja dipudi tša tlhago di bapatšwa mo mafelong a legae gomme di bolawa ka tsela ya setšo.
Pudi ya Tankwa
Go utollwa gore pudi ya Tankwa e mo tshepetšong ya go ngwadišwa bjalo ka tswadišo ya pudi ya landrace ka South Africa’s Department of Agriculture, Forestry and Fisheries (DAFF). Go ya ka Thinus Jonker wa Kgoro ya Temo ya Kapa Leboa, Tankwa e bontšha kgonagalo ye kgolo bjalo ka nama ya pudi. Le ge e le gore ga di bontšhe phapantšho bjalo ka dupudi tša Boer, dintlha tše maatla - sephelakadingwe le malwetši, monono le bomme bja go hlomphega – bo ka maatlafatšwa ka tswadišo.Pudi ya Angora Bjalo ka Nama
Ge boya bja tlhale bja dipudi tša Angora tše kgolo, di ba bogale, dipudi di kgethelwa go tlošwa. 90% ya dipudi tše kgolo di romelwa KwaZulu-Natal go tlo rekišetšwa setšo. Di hwetša thekišo ye kaone (boima bja tše phelago) go feta go rekiša nama ka motšweletšikgwebo wa go bolaya. Kelo ya carcass-to-meat e, fase kudu – ke 30 – 35% fela - ge go bapetšwa le 50% tikologong ya dipudi tša Boer - eupša phopholego ya nama e godimo kudu go feta dipudi tša Boer.Ge go bapetšwa le dipudi tša Boer (22.8%) le dipudi tša tlhago (24.3%), Angora e na le proteine ya godimo (29.1%). Nama ya Angora le yona e na le tekano ya makhura (4.4%) ge go bapetšwa le 10.5% (nama ya dipudi) 7.9% (nama ya dipudi tša tlhago).Translated by Lebogang Sewela