Mathata a Dipudi di nago le ona ka Mafulong

© Chris Daly

Pipelo ka Dipuding

Ge e le dipudi ga di e so tša ba ka mafulong, di tsebiša ga nnyane ga nnyane ka go di fa fela metsotso ye 30 ya go fula ka letšatši la mathomo. Oketša nako ya phulo ka metsotso ye 30 tšatši le lengwe le le lengwe. Se se ka go thibela pipelo ye e hlolwago ke diphetogo tša phepo ya pudi ya ka lebelo. Pipelo e direga ge moya o tswalegile ka mogodung gomme e bonwa ka lehlakore le le rurugilego kudu la nngele. Ke boemo bjo ba tšhošetšo ya bophelo.
Pipelo ye e omilego ka tlwaelo e hlolwa ke go ja mabele go feta. Se se ka alafšwa ke go tsentšha peipe ka mpeng (maemong a tšhoganetšo), dihlare tša go newa ka molomo tša pipelo goba Maswi a Magnesia. Sepela le dipudi go nnyane gomme o e fe furu ye e omilego.
Pipelo ya lehulo ka tlwaelo e hlolwa ke go ja go feta bjang bjo bo nonnego, furu ye e kolobilego ya go swana le tlabere, alfalfa goba mafulo a diphotlwa. Dipue tše nnyane ga go kgonege gore pudi e di hlatše.
Go alafa pipelo ya lehulo, Ngaka Mackie Hobson wa Mokgatlo wa Bagodiši ba Boya bja Dipudi ka Aforika Borwa o šišinya gore:
Go noša oli ya merogo (20 go ya go 100 ml) e ka ba e le ka molomo goba ka peipi.
Alafa ka Bloat Guard® go pšhatla lehulo. Se se tla thuša go tokollo ya moya le go oketša thulano ya bogodimo bja seela sa mogodu.
Noša yeo e hwetšagalago moo ba rekišago dihlare e ka ba 10 ml ya dipudi. (Ya dikgomo tša boima bja 200 kg, go noša 30 ml ya Bloat Guard ®.) Go emiša maoto a pudi a ka pele go ka thuša ka tokollo ya moya ka morago ga kalafo ya Bloat Guard ®.

Dibjalo tša Mpholo tša Dipudi

©Dr Mackie Hobson
Lekola mafulo ka dimela tša mpholo tša go swana le yew ya tlwaelo (Taxus baccata) goba mehlare ya matlakala a maswika (tšheri, perekisi, poreime) tšeo di bolayago, le ge e ka ba tše nnyane.
Moraea (Iridaceae, tulip) le Drimia (Hyacinthaceae, goba slangkop ka Seafrikanse) di tšwelela pele ga dipula gomme e ka ba tše tala tšeo di le go gona.
Dibjalo tše dingwe tša mpholo (tšeo di sa hwetšwego gantšhi ka mafulong a bjetšwego) di akaretša morara wa mašoba (duwweltjie ka Seafrikantshe goba Tribulus terrestris), oleander, letlakala la mpholo le la go mama, ‘plakkies’.

Diphelakadingwe ka Dipudi

Tikološo ya mafulo ke tsela ye kaone ya go šomiša naga ya gago ka botlalo le go beya dipudi tša gago di itekanetše. Gape o tla nyaka le mafulo a lekanego go dumelela naga go ikhutša. Go dumelela naga go ikhutša (ka go fihla kgwedi) go dumelela gore bo boele bo gole go fihla botelele bja maleba bja bona - 10 cm le ka godimo, pele go tšhomišo ye e latelago ya yona. Se gape se thibela naga ya gago go kgokologa ka meetse le go thuša go šitiša diruiwa tša gago go tšhwaetšega gape ke diphelakadingwe tša ka gare. Go bohlokwa go lemoga gore dipudi tše di ka mafulong di tla kotsing ya tšhilafatšo kudu le diphelakadingwe tša ka gare le gore diokobatši tša thibela phelakadingwe di ka ba le ditlamorago tše sa nyakegego ka maswing.
Bjalo ka ge dipudi di ja dihlare, di fokoletša mae le dibokwana ka mabung. Bontšhi bja tše di phela ka fase ga 10 cm. Ka go dikološa dipudi tša gago gabotse ka mafulong ao a futšwego go feta 10 cm, o ka thuša go fokotša go bonala ka diphelakadingweng.
Gape dipudi di fetetšwa ke diphelakadingwe tša ka gare ge di fula ka mafulong a tletšego mabu. Diphelakadingwe di hwetša ka mantleng a dipudi gomme dipudi di a lwala ka morago ga go a ja. Leboo la diphelakadingwe le tšwela pele ge mae a tšona ntšhetšwa mantleng a dipudi.
Diphelakadingwe tša ka gare di wela ka dihlopheng tše tharo tšr kgolo:

Diboko tša nkgokolo - seboko sa mogala ke ya tlwaelegilego le go ba kotsi go feta ka dibokong tša nkgokolo
Dinogana
Flukes – phelakadingwe ya seboko se sephara
Diboko tša nkgokolo (nematodes) go fihla mo ke diphelakadingwe tša ka gare tše di tlwaelegilego tša dipudi, bontšhi bja tšona di dulago ka mpeng le maleng, eupša gape le ka tseleng ya go hema. Maswao a akaretša dika tša bolwetši bja letšhologo le tahlego ya mmele.
Donogana di ka bonwa bjalo ka dikarolo tša sephaphathi mmuteleng wa dipudi, eupša ga di hlole kotsi dipuding.
Fluke ya sebete e hlolago tshenyo ya sebete le dika tše di akaretšago Letšhollo, ‘bottle jaw'(morurugo ka fase ga molala) le bolwetši bja madi. Beya dipudi kgole le mafelo a kolobilego a leraga.
Dika tša phelakadingwe ya ka gare di akaretša go galoga ka mahlong, tahlegelo ya mmele le tahlegelo ya maatla le kangogo ya dijo. Pudi e ka la le go tšhologa, go gohlola, mokgopha o makgwakgwa le tšweletšo ya maswi ye e fase.
Go alafa diphelakadingwe tša ka gare go nyaka leano le thibela diboko ye e šomago. Molemirui o swanetše go hlaola mathata a a itšego le go kgopela ngaka ya diphoofolo ya gagwe keletšo. Tšea dišupo tša go tšwa mmuteleng go tšwa puding ye e tee goba tše pedi tše kgolo go tšwa potsane ye tee goba tše pedi. Ngaka ya diphoofolo e tla dira palo ya mae go bala go hlaola phetelo ke twatši ye e itšego.
Molaetša wa Temoša Kalafong: Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.

Translated by Lawrence Ndou