Mabjang, gape a bitšwago monocot goba dibjalo tša matlakala a masesane, ke karolo ye bohlokwa ya mafulo. Ge a hlakantšwe le dinawa ka mafulong, mabjang a ka fokotša kgonagalo ya pipitlelo ge diphoofolo di fula mafulo. Mabjang gape a fokotša kgolo ya mengwang, a ka thuša mafulo go kgotlelela marega le go tšweletša poelo ye botse. Kgetho ye kgolo ya mabjang e ra gore go na le bjang bjo bo loketšego maemo a fe goba afe a bosa le mokgwa wa taolo.
Mbjang a ka arolwa ka moo majaeng a go mela ko go fišago goba a selemo le thempheretšha goba mabjang a sehla se fodilego.
Kgopela khamphani efe goba efe ya peu ka tlhahlo ya mabjang a kaone ya mafulo go gola ka tikologong ya gago le ka mohuteng wa gago wa mabu.
Mabjang a Golago ka Selemo a Mafulo
Mabjang a tšweletšago puno ye kgolo go feta le kgolo ka dilemong tše borutho di bitšwa mabjang a golago ka selemo e bile ka tlwaelo a bjadilwe ka mafelong a borutho a dilete tša Aforika Borwa.
Bjang bjo bo bopago tšhutla bja selemo
Mabjang a ga a swanela phulo ye e godimo gomme a na tšhilego ye e fase. Tšhilego ke bokaakang bja phepo yeo phoofolo e ka e šomišago go tšwa phulong.
Mehlala ya mabjang a bopago tšhutla ke bjang bja lerato bja go lela (Eragrostis curvula), phulo ya go ya go ile le bjang bja nare bjo bo lwešago komelelo ya go feta (Cenchrus cilliaris) le mehuta ya diphedi tša bjang bja monwana go swana le bjang bja monwana bja Smuts (Digitaria eriantha).
Bjang bja lerato bja go lela bo swanela mabu a esiti a monywago gabotse ka pH ya 4 - 7. Bjang bja nare bo rata mabu a pH ya 7- 8, bo gola mo mabung a sehlaba ka nageng gomme a huetšwa ke alaminiamo le mankanese. Bjang bja monwana bja Smuts bo gola mo mabung a sa išeng a maswika le mabu a sehlaba ka pH ya 6 - 7 eupša bo fokolago ka mabung a monono wa fase.
Bjang bja Rhodes bjo bo golago ka lebelo bo dula ka tlwaelo ye botse mo maemong a mehutahuta le go tšweletša dikuno tša godimo go tloga ka ngwaga wa mathomo wa go bjala. Ga botse bo kopanywa le bjang bja monwana bja Smuts.
Bjang bja go nama
Mehuta ye ya bjang e boela sekeng gabotse ka morago ga phulo e boima eupša, ke mohuta wa bjang bja tlwaelo bja go gola ka selemo, e na le tšhilego ye fase.
Mehlala ya mehuta ya bjang bjo bo anamago bo akaretša kikuyu – bo rata mebu ye nonnego - gammogo le kgotlelelo ya komelelo le bjang bja go kgokaganya bhai goba bjang bja mefuta bja naledi (mehuta ya diphedi ya Cynodon).
Mabjang a Golago ka Marega a Mafulo
Dibjalo tša thempheretšha tša phulo di mela bokaone ka nako ya dihla tše di fodilego, tša go swana le seruthwane le lehlabula. Mabjang a a dula le matala marega, a ka kgotlelela tšhwaane gomme gantšhi a šilega go feta mabjang a golago ka selemo.
Mabjang a dithemphetšha tše di bopago tšhutlwa
Kgetha bjang bjo bo lokilego bja tiišetšo ya go fula ya diphoofolo tša gago. Go fa mohlala, bjang bja mabele bja go ba gona ngwaga ka moka bo ka kgotlelela phulo ye boima, eupša bjang bja leoto la mogogorope bo mela bokaone ge bo futšwe ga nnyane. Bjang bja mabele bja Mantariana bo ka fulwa nako e telele go feta bjang bja mabele ba Westerworld. Bjang bja mabele bjalo ka sebjalo sa phulo bo hloka naetrotšene le meetse a mantšhi.
Mahlokwana a ma telele a loketše mabu a kolobilego kudu le dinaga tša mohlaka di ka kgotlelela mabu a esiti.
Leoto la mogogonope (Dactylis glomerata) bo tatso kudu. Bjang bjo bo ka kgotlelela mafulo a go fulwa boima gomme bo gola gabotse ka mekgokološeng ya ka borwa le mafelo a meriti, a botse go bjala meterebe le dirapa tša dienywa.
Translated by Lawrence Ndou