Diphelakadingwe tša ka ntle

© Roger de la Harpe
Bont Tick (Amblyomma hebreaum) found in short pasture targets birds and mammals.

Mo nakong ye e fetilego, balemi rui ba ka ba ba sa swanela go belaela kudu mabapi le diphelakadingwe tša ka ntle, go swana le dinta, ditshwela, le dikgofa, matsetse le dintšhi. E fela ge go le bjalo, disenyi tše di jago madi a dinonyana le ka go dira bjalo e sego fela ka gas a iketle, eupša gape e na le seabe se sempe bophelong bja dinonyana, go kgolo le tšweletšo ya mae.

Ka melato ye šoro ebile go ka feletša ka lehu go dinonyana, le kudukudu mafotwane le dinonyana ka kgatelelo ya maikutlo di lego kotsing. Dinonyana gantšhi di a tšhilafatšwa ge di ikgokaganya le diphoofolo tše dingwe tša go tšhilafala, tša go swana le dikokoni goba dinonyana tše dingwe, goba didirišwa, go swana le makase.

Tše di tseneletšego le mekgwa ya tšweletšo – moo bontšhi bja dinonyana di bewago mmogo – balemirui ba swanetše go ntšha mahlo dinameng ka go kgethegilego kudu, ka ge tšhilafalo e ka phatlhalala go swana le mollo wa lešoka.

Balemirui bao ba bolokago dinonyana tša go itshepelela fela goba ka dinonyana tša go la tše gwilego, le ge go le bjalo, ka mehla ba hlahloba dinonyana go hlaola mathata pele ga ge a ka tšwa diatleng.

Dinta

Mohuta o rilego wa diphedi tša dinta tša diphoofolo tša mapheko, di ja dithathana tša letlalo goba ditšweletšwa tša mapheko, ka fao e ka se phele sebaka se telele bathing goba go diphoofolo. Le ge go le bjalo e ka go loma, ya tlogela maswao ya go hlohlona ye bokhubedu, ka fao go kaone go apara diaparo tša tšhireletšo le ditlelafo ge go phekolwa dinonyana ka lebaka la sesenyi se.

Na di bonala bjang? Mehuta ya go fapafapana ya diphedi e gona, o mongwe le o mongwe o na le kgetho ya ona ka tikologong ye e itšego go nonyana, go tšwa go mafofa go ya maphegong, mmele goba hlogo.

Gantšhi di le 2 mm go ya go 5 mm ka botelele, tša go hloka maphego, ya go le maoto a tshela, ka go ba sephaphathi le go tloga go serolane sa seetša go ya go botsothwa ka mmala. Mae a dinta goba mae a ka ba bosehla-bošweu go ya go boserolane bja go galoga e bile a beilwego go ya ka dihlopha.

Maele a Kalafo le Thibelo

  • Dinonyana di swanetše go hlahlobjwa go hlaola mathata ka pela. Nako ye kaone ya go hlahloba dinonyana ke nakong mosegare ge dinta di le mafolofolo. Nakong ya ditlhahlobo, karolo ya mafofa a dinonyana. Dinta ka tlwaelo di bonwa di gagaba le go ralala ka tlase mafofeng, mola dihlopha tša mae ka tlwaelo di ka bonwa dikutung tša mafofa. Dinta kudukudu di rata tlase mafofeng ka fase ga mapheko le ka tikologong ya mašoba a moya, ka fao e swanetše go ba ya mathomo go lekolwa.
  • O sa reka dinonyana go tšwa mehlapeng yeo e fetetšwego. Dinonyana tše mpsha di swanetše go hlahlobjwa ka kelohloko, go hlwekišwa diphelakadingwe le go beewa kgole mophato o fetetšwego, ka tswalelelong, nakong e ka bago dibeke tše pedi go netefatša gore ga di a swara kotsi.
  • Go rutha ka leroleng le go itira botse ke dikarolo tša tsela ya hlago ya go šoma ka disenyi tše. Go kgaola dinonyana melomo, dinonyana tša melomo ya go gola kudu le tšeo di se nago le phihlelelo ya dibata tša lerole di kotsing e godimo ya tlhaselo ya swaetšego.
  • Šomiša molora wa dikgong ka dibateng tša lerole. Molora wa kota o thuša go di bolaya ka go di kgama le go tloša diphelakadingwe tša ka ntle, mola gape e hlwekiša mmele ka dioli, dirathana le lerole tše diphelakadingwe tše dingwe e leng dijo tša tšona. Molora o ka hlakantšwa le sehlaba goba monontšha wa moss le go bewa ka tšhitswaneng ya kgale goba pafo ya polastiki yeo e lego bonolo go e hlwekiša.
  • Go šomiša ditšweletša tše di ngwadišitšwego go hlwekiša mathata le go šomiša ditšweletšwa go ya ka ditaelo. Kgoro ya Temo ya KwaZulu Natala le Merero ya Tikologo ka lengwalong la yona la Tšweletšo ya Dikgogo tša Ka gae e hlohleletša tšhomišo ya lerole la Karba go laola swaetšego ya dinta, ditshwedi le dikgofa go dinonyana. Batšweletši ba eletšwa go bea nonyana e swaetšegilego ka mokotleng ka hlogo e tšwetše ka ntle, tlaleletša ka lerole la Karba gomme go tloga fao wa šišinya mokotla bonolo go fa nonyana lerole. E swanetše go šomišwa fela dinonyaneng e sego dihokong goba dintlong.
  • Dintlo goba dihoko di swanetše go hlwekišwa ka mehla, gomme moo go kgonegago morago ga leboo le lengwe le lengwe la tšweletšo e hlwekišwe twatši.
  • Balemirui ba bangwe ba kgothaletša bjalo ya mešunkwane e e rilego ya go raka mabapi le lefelo la tšweletšo goba go šomiša mešunkwane ye ka mapokisi a peelo. Lenaneo la mešunkwane le akaretša lafenta, letlakala la ka lebopong, le marigold, eucalyptus, oregano, peppermint, kutu ya seboko le spearmint.
(Bala ka bontšhi mabapi le ditshwela, dikgofa, matsetse le matsetse.)

Translated by Lawrence Ndou