Go Bewa Bjalo ka Moruti
Ge Desmond Tutu thoma thuto ya gagwe ya boruti le go amega ka kerekeng o be a se mo dipolotiking. Ka mošomong wa gagwe ka moka, o lekile go tšwela pele ka go gana go beakanya le sehlopha sa dipolotiki sefe goba sefe. Eupša botho ba gagwe ga se ba mo dumelela go hlokomologa tlaišego ka fase ga pušo ya kgethologanyo.
O be a na le toro ya setšhaba se se lokologilego le sa temokrasi ka ntle le kgethollo ya morafe. O be a na le pono ya setšhaba se se nago le ditokelo tša go lekana tša badudi ba Afrika Borwa ka moka, ka ntle Melao ya go Feta, tshepetšo ya thuto e swanago le go se romele batho ba go tšwa ka Afrika Borwa mafelong a bitšwago “dinagamagaeng”. Ka morago ga ge Tutu a bewa bjalo ka moruti ka 1960 o ile a ya UK go feleletša dithuto tša gagwe tša boruti.
Ge o boela Afrika Borwa o be a swanetše go ba go itlwaetša gape go phela ka fase ga kgatelelo. Ge a bowa, o ile a šoma bjalo ka mofahloši pele ga ge a boela go UK go šoma ka fase ga Theological Education Fund (TEF) fao a ilego a lemoga kgethologanyo go dinageng tše dingwe tša lefase la boraro, kudukudu bao ba bego ba l dinageng tše dingwe tša Afrika.
Tema ye Bohlokwa ka Gare ga Manganga
Ge Tutu a bowa mo Afrika Borwa ka 1975 ka dithuto tša gagwe tša boruti ka morago go tšwa ntle ga naga, o ile a thwalwa bjalo ka Dean ya St Mary’s Cathedral mo Johannesburg, mme ka morago bjalo ka Mopišopo wa Lesotho. E be e le fa a ilego a thoma go kgatha tema ya mafolofolo kudu ka go lwantšha seemo sa ka Afrika Borwa.
Go ba le phihlelelo ya setšhaba le batheeletši, Tutu o ile a bolela ka toka ya leago. O ile a hloma sehlopha le batho ba bangwe ba go hlophega ba go swana le Winnie Mandela le Ramphele Mamphela ka go phatlalatša molaetša ya bona.
O ile a bitša kiletšo ya ekonomi ya Afrika Borwa gomme a sekaseka Molao wa botšhošetši wa 1967 wa mmušo wa kgethollo. Kgwedi ya pele ga dikgaruru tša baithuti ka 16 June 1976 Tutu o ile a romela lengwalo go Tonakgolo, John vorster a mo kgopela gore a gopole tsela yeo Maafrikanere a ilego a e tšea go hwetša tokologo ya bona le go šišinya ditsela tša go fediša ntwa le katana go hwetša tokologo ya ba Afrika Borwa ka moka.
O ile lemošitše ka ga phatlalatšo ya šoro ge kgethollo e ka se fedišwe. Lengwalo la gagwe le be le ngwetšwe eka maikemišetšo a go phatlalatša tshedimošo ya sepolotiki. Ge thulano ya baitjutu e tsoga mafelelong, Tutu o ile a thekga batswadi le baithuti ka morago.
Go Thopša ga Pasporoto ya Tutu
Ka 1978 Tutu o kgethilwe go ba Mongwaledi wa Kakaretšo ya Khansele ya Dikereke tša Afrika Borwa ya (SACC) gomme o be a ikemišeditše go šomiša maemo a gagwe go bea Mokgatlo mo pele ga tlhohleletšo ya ditokelo tša botho. Ge o mongwe wa ditona tša kereke, John thorne, a ile a swarwa ka 1980, Tutu o ile a etapele mogwanto manganga gomme a feleletša a swerwe le yena.
Yena le ba bangwe ba ile ba golegwa bešego ka moka e be ba fiwa tefišo. Mmušo o thopilwe pasporoto ya gagwe. Kopano ya magareng ya baetapele le mmušo e ile ya swarwa ka morago ga tiragalo, Tutu le Tonakgolo, PW Botha magareng gare ga bona. Kua kopanong, kereke e ipileditše Mmušo go feditša kgethologanyo pele go ba le dintwa le dithulano tše kgolo.
E be e le kopano e se nago mohola, eupša Tutu o be a se na pelaetšo ka maikemišetšo a gagwe go fihlelela baetapele bja Afrika Borwa. 1980 e be e le ngwaga wo Tutu a ilego a saena phethišene ya go lokolla Nelson Mandela go tšwa ka kgolegong, seo se ile sa bula ya kgokagano magareng ga bobedi bja bona.
Ge pasporoto ya Tutu e bušetšwa go yena ka 1981 o etetše dinaga tše 10 go Yuropa le North America go tsebiša ba bangwe ka ga maemo akgatelelo, a kgopela baetapele ba dinaga go diriša dikiletšo tša ikonomi go bea kgatelelo godimo ga mmušo wa Afrika Borwa.
Gomme a boela go Afrika Borwa pasporoto ya gagwe ya tšewa gape. Mmušo o lekile go fokotša khuetšo yeo Tutu a hweditšego. Ye nngwe ya diteko e be e le go thekga Sehlopha sa Sekriste, mokgatlo wo o be o amogela tšhelete go sepetša masolo kgahlanong le SACC yeo Tutu a bego a le hlogo.
Go Tšwetša Pele Molaetša wa Khutšo
Ka 1982 Tutu o rometše mangwalo go baetapele ba naga ka maikemišetšo a go tšwetša pele molaetša wa gagwe wa khutšoB gammogo le moetapele wa Palestina Yasser Arafat a e baipiletša go yena go fa temogo ka go ba gona ga Israele. O ile a leboga baetapele ba Zimbabwe, Lesotho le Swaziland go swara bafaladi ba Afrika Borwa gomme a ba kgopela fore ba se romele bafaladi gae.
Go feta fao o etetše Dinagakopano tša Amerika (USA), ge pasporoto ya gagwe e bušetšwa go yena, go hlagiša polelo kua Tumelelano ya Triennial ya Kereke ya Episcopal. Ge a le fao o ile a sekaseka Mopresidente Ronald Reagan ka ga dikamano tšeo a di tšwedišetšego pele le mmušo wa Afrika Borwa, a re o thekgile semorafe ka go dira bjalo.
O ile a tuma go setšhaba sa Amerika seo se ilego sa mo swantšha bjalo molwela tokologo wa bona, Martin Luther King Jr. Bathobašweu ba Afrika Borwa ga se ba kgahlwa ke se, ba fetola ka tsholo ye befetšwego. Tutu e kgethilwe go ba Patron ya United Democratic Front (UDF) ka 1983. O thekgile mosadi wa gagwe, Leah, ka boipiletšo bja gagwe bja go kaonafatša maemo a mošomo wa bašomi bja ka malapeng.
Ka 1983 e be e le ngwaga woo a thušitšego go hwetša Mokgatlo wa Bašomi bja ka Malapeng wa Afrika Borwa. Gape, e be e le ngwaga wo Tutu a ilego a fihlelelwa go Pope go ahlaahla maemo a ka Afrika Borwa. Ge a e kwa gore batho ba Mogopa kua Western Transvaal ba ile ba tlošwa go išwa dintlong tša mo Bophuthatswana gomme dintlo tša bona di tlo senywa, yena le baetapele ba kereke ba ile ba swara thapelo ya bošego. Magareng ga bakgathatema e bego e le Ngaka Allan Boesak.
Translated by Lebogang Sewela
‘Go tloga fao ke be lebeletše kakanyo ye, e gola, e ba le kago, e ba ya makgonthe, e šomega e bile ke leano la tirišo....