Ditsebe tša phiri ya marothontho ke tše nkgokolo gomme ga di a šupa go swana le ditsebe tša phiri mmala wo motsothwa, gomme maoto a ka pele ke a matelele go feta morago, se se dira gore magetle a tšona a be godimo go feta marago. Di bitšwa gape diphiri tša go sega, ka lebaka la go sega le medumo yeo e dirago ge e tšhogile goba gob age e hlasela diphoofolo.
Tše tshadi di na le testosterone tša go feta tše tona ga raro, ka fao ke tše kgolo ka 10% go feta tše tona, di bogale ebile di na le maatla mo sehlopheng ka moka. Di na le sehlopha sa maemo kudu, bana ba tše tshadi ke bona bao etelago pele sehlopha ge alpha e tshadi e hwa. Gabotsebotse, go na le mabaka ao a sego a tlwaelega moo phiri e tona e eta pele le mohlobo.
Tše tshadi tša maemo a ka fase di ka na tšwa go sehlopha sa go bopa sehlopha sa tšona. Go thibela tswadišo ya ka gare, bontši bja barwa ba sepela ba ya sehlopheng se sengwe. Kamano ya leago le tše tona tše dingwe e bohlokwa go feta bogolo bja e tona, ka fao di swanetše go hloma boikgafo bjo bofša ge ba sepela ba ya go sehlopha se senngwe.
Go boima go fapantšha diphiri tše tshadi le tše tona, ka ge sebopego sa botoro ya tše tshadi di swana le tše tona. Phiri ya marothontho ye tshadi e na le fatty pseudo-scrotum le erectile clitoris, yeo e bonalago bjalo ka botona bja phiri e tona.
Sebopego sa go makatša sa clitoris ya tše tshadi se dira gore tswadišo/thobalano e bo boima, ka ge karolo ye ya setho e tšewa ke maikutlo. Ka fao tše tona di swanetše go emiša ke go nepafatša ka gare ga thobalano, ye e ka ba ka lebaka leo tše tona di ba le katlego ye kgolo go amana le tše tshadi.
Diphiri tša marothontho di lokela thobalano go tšwa ka gare ga mengwaga ye meraro, ka tswadišo e direga ngwaga ka moka. Ngwana o tee goba ba banne ba belegwa ka morago ga kgolo ys matšatši a ka bago a 110. Bana/cubs ba belegwa ka pseudo-penis, se se dira gore 60% ya bana/cubs ba felelwe ke moya mo tseleng ya go tšwa. Bogolo bjo bonnyane bja kanele ya pelego, gantši bo kotsi kudu kudu go bomme bja mathomo.
Tše tshadi di nyaka lesona la pelego pele ga ge di fa matswalo gomme banna/cubs ba fetišetšwa go lesoba la setšhaba ka morago ga dibeke tše pedi ka morago tša pelego. Bana/cubs ba belega ka mahlo a go bulega gomme ba anya go tšwa go bomme go fihla go dikgwedi tše 12 go 18. Ba tla thoma go ja nama e bolailwego kgauswi le lesoba tšwa go dikgwedi tše hlano. Gantši di tlogelwa go lesobeng le mohlokomedi wa bana mola mme wa tšona a ya go tsoma.
Go Bolaya le Mokgwa wa Phepo
Go ya ka dinyakišišo tša Gus Mills, go hweditšwe gore diphiri tša marothontho gore di be di tsoma go feta go hlasela mo mafelong a mangwe, le dihlopha di kitimiša ditsongwa dikhilometara pele setsongwa se wa ka lebaka la molapo. Dinyakišišo tše dingwe di tiišetša gore dirau, mo mafelong a mangwe, di ka hlasela go feta go tšwa go diphiri mo tseleng ye nngwe. Tše dingwe di ka tsoma di le tee goba ka sehlopha.
Dijong tša diphiri di a fapana go tšwa go dikhunkhwane go ya go diphoofolo tša dipapadi. Ga o nyake go tshwenya diphiri tša marothontho. Di na le meno a maatla a bogolo bja go lekana le mmele wa seammuši sefe goba sefe, a dumelela le gore a kgatle marapo a thutlwa.
Diruiwa di ka hlaselwa kudu, eupša ga se gantši, ka ge ka tlwaelo phiri ya marothontho e rata mafelo a pabalelo ya tlhago mo Afrika Borwa. Dikgomo, dinku le dipudi ke ditsongwa mo mabakeng a mmalwa ge diruiwa di lebeletšwe. Balemi ba swanetše go gopola gore ge ba bona phiri ya marothontho e ja setopo ga se taetšo gore ke yona ye bolailego diphoofolo yeo
Go ya ka Predation Management Manual, di tla ja pele nama ya ka thoko le maragong, ge di ja setopo sa go felelela, gomme di bula mo fase ga mala e be di goga ditho tše boleta. Ge mpa, lebota le mateng a yona a jelwe, phiri e tla ja maswafo, mala le digoba.
Setopo se a senywa gomme diripana di a tšewa go lewa ka khutšo, ge digoba di jelwe. Ga di senye ditšhila tša maratha a dijo, gantši go na mohlala womo nnyane wa dijo ge di fetša.
Taolo
Go ya ka Predation Management Manual molaba wa serobe sa nkwe le ditopo tša dikwanyana di dirišwa bjalo ka molaba phiri ya marothontho gore do kgone go hudušwa. Legora la mohlagase le ka thuša go boloka phiri ya marothontho mo nageng ya polase, mola lešaka la diruiwa, nahlokomedi le go hlokomela diruiwa go ka thuša go šireletša diruiwa kgahlanong le hlaselo.Translated by Lebogang Sewela