Amagama Amayeza eBhokhwe - Iinkcukacha

© Marinda Louw
Aetiology - unobangela okanye intsusa yesifo.
Amino Acids - iintwana-ntwana ezingaxutywanga ezizivelelayo kwizityalo nakwizilwanyana. I-Amino acids zezona zakha iproteni.
Anthelmintic - isiyobisi esisetyenziswa ukugxotha iintshulube okanye iincukuthu zanga phakathi – zikhupha iintshulube.
Antibiotic - intwana-ntwana eziveliswayo ezilwa neentsholongwane okanye zenziwe ngesilungu (penicillin Streptomycin, njalo, njalo) ziyakwazi ke ukutshabalalisa iintsholongwane ezithile.
Antibodies - okuvela emzimbeni njenge mbonakaliso yentsholongwane emzimbeni, bhakteriya okanye okumdaka. Zilwangqo nonobangela wentsholongwane nezifo.
Antigen - okuvuselela imveliso ezikwazi ukulwa nezifo xa zifika emzimbeni. Ugonyo lwenza isilwanyana sikwazi ukumelana nezifo.
Antigen - (ezibuleweyo okanye ezingenabungozi) – umgubo ovuselela inqanaba lokuqala lokuvelisa imbonakalo yentsholongwane. Isitofu sesibini sibalulekile xasele kuhambe iintsuku emveni kwesitofu sokuqala ukuze kuqale inqanaba lokubonakalisa intsholongwane emzimbeni.
Antigen (Ephilayo) - Umgubo ovuselele amanqanaba emveliso yokulwa nezifo.
Antiseptic - ukukhula kwentsholongwane, okanye indawo ethi ikhule iintsholongwane.
Antiserum - iSerum ilwa neentsholongwane. Inikeza ukhuselo lwexeshana, ngesiqhelo lweveki ezimbini ukuya kwisine.
Antitoxin - Iserum iyakwazi ukubulala ityhefu.
Astringent - isiyobisi esidibanisa imisipha sinciphise ukuchiza.
Atrophy - Ukuphela okanye okanye ukuncipha kwamalungu omzimba, imisipha okanye amajoni omzimba.
Attenuation - Indlela yokwehlisa ubungozi besifo okanye ukuphelisa oko kwenza isifo ngokuthi kukhuliswe kwenye indawo, ngenjongo yokwenza ichiza.
Autogenous vaccine - ichiza elenziwe kwenye ngezinye lenza uqhamko lwezifo.
Bacteria - Iqela leziphilayo ezine joni lomzimba elinye, elincinci libizwa lezityalo ezinamajoni.
Bactericidal - Ukwenza oko kubulala izifo.
Bacterin - Imveliso enentsholongwane ethomalalisiweyo okanye ebulaliweyo, ze yalungiselelwa ukusetyenziswa njenge chiza.
Biological - Amachiza afumaneka kweziphilayo. Ngesiqhelo asetyenziswa kuthintelo lwezifo (jonga kwe bacterin, vaccine, antiserum, ne antitoxin).
Booster Vaccine - Elesibini okanye ugonyo oluphinda phindiweyo olunikezwa ukunyusa ukuchasana nesifo esithile sezilwanyana.
Caustic Corrosive - i-Arhente ekwaziyo ukutshabalalisa imisipha ephilayo.
Coccidia - i-Protozoan eziphilayo ezisulela umngca wamajoni emathunjini.
Diluent - Okungamanzi okusetyenziswa ukumanzisa amachiza omileyo kwaye zande.
Drench - Ukunikeza okungamanzi ngomlomo.
Electrolytes - Okudityaniswe kwenziwa ngeminerali, okunceda ukugcina okungamanzi kulingana emzimbeni.
Gestation - Ukumitha (Ama 150 wentsuku zokuqala kwibhokhwe).
Haemorrhage - Ukulahlekelwa ligazi.
Immunity - Ukuba umzimba ukwazi uchasana okanye ukoyisa izifo. Okuchasana nezifo kudlala indima enkulu emzimbeni.
Immunity (Efumanekileyo) - Ukunyamezela isifo kwisilwanyana ebesikhe sasemngcipheweni wezifo.
Immunity (Ephilayo) - Ukukukwazi ukuchasana nesifo apho izikhuseli ezichasene nezifo ziveliswa emzimbeni.
Immunity (Ukuzalwa nayo) - Ukufuza (ufuzo) ukunyamezela isifo esosulelayo ngenxa yofuzo.
Immunity (Ngoku ka mama) - Indlela yokunyamezela izifo esuka kumama ayidlulisele kuantwana bakhe nesizukulwane. Oku kungenzeka kwisibeleko okanye ngobisi (ingakumbi ubisi lokuqala emveni kokuzala - colostrum).
Immunity (Izihlelele) - Ukunyamezela izifo okwenzeka ngoku ngokunikeza izikhuseli kwesinye isilwanyana ukuya kwesinye. Okukungenziwa ngendlela zobuchwephesha ngokufumana iserum kwisilwanyana esingosulelekanga ze kutofwekwezo zinokusuleleka. Ukugqithisa unyamezela kwezifo lixesha elifutshane elibalwa ngentsuku okanye iiveki.
Infection - Ukuphumelela kosuleleko nokukhula kwe arhente eyenza isifo (bacteria, viruses, njalo njalo) emzimbeni.
Inflammation - Indlela umzimba obonakalisa ngayo ukonzakala. Oku konzakala kungenziwa zi arhente eziphilayo okanye mekhenikhali, khemikhali, okanye unobangelo wombane. Ukudumba nokuqaqanjelwa kubonakala ngokuba bomvu, intlungu, ubushushu okanye ukudumba.
Inoculate - Ukwazisa i-immune serum, amachiza, okanye antigenic ukuthintela, ukunyanga okanye ngendlela yokuhlola.
Insecticide - i-Arhente ebulala izinambuzane.
Intramuscular Injection (IM) - Ukutofa umsipha.
Intraperitoneal (IP) - Ukutofa kumazantsi wentsini.
Intravenous (IV) - Ukutofa umsipha ngaphakathi.
L.D. - Umlinganiselo obulalayo.
Metabolism - Ingqokelela yendlela ezibonakayo nezekhemikhali ezivelisa eziphilayo ze zigcinwe.
Pharmaceutical - Isiyobisi esiliyeza kuneso senziwe ngendlela ethile.
Serum - Igazi elingena majoni okanye ukubumbana kwegazi. iSerum efumaneka kwisilwanyana xa sichasene nesifo ukuze somelele isilwanyane. Oku komelela komzimba kwaziwa ngokuba yi antiserum.
Stress - Konke kwenza isilwanyane sibese mngciphekweni wokufumana izifo. Ukukhathazeka kungenziwa yindawo ezihlala kuyo, kukutya, engqondweni okanye emzimbeni.
Subclinical - Ngaphandle kokubonakala ngokwempilo, ukuku manqanaba okuqala, okuncinane nje, kwesifo esithile.
Subcutaneous (SQ) - Ngaphantsi kwesikhumba.
Toxaemia - Ityhefu eyenziwa kukufunxa okumdaka, ngesiqheli okunentsholongwane okwenzeke ekuqaleni kosuleleko. Ngokuphandle, ityhefu efumaneka ekutyeni.
Toxin - Okunetyhefu.
Toxoid - Ukungcoliseka okunyangiweyo ukuze kutshatyalaliswe ubungozi kodwa isale ikwazi ukwenza izikhuseli mzimba xa itofwa emzimbeni.
Trauma - Inxeba okanye ukonzakala.
Vaccines - Iimveliso ukunikeza impilo okanye ukomelela komzimba. Amachiza angenziwa kwintsholongwane okanye iprotozoa, nokuba yephilayo okanye ebuleweyo, okanye esuka kungcoliseko.
Vaccines (Intsholongwane) - Ichiza elikhusela kwizifo ezenziwa yintsholongwane.
Vaccine (intsholongwane ebuleweyo) - Ichiza eliveliswa ngoku tofa isilwanyana, intshontsho okanye esikhumbeni sesilwanyane ngentsholongwane ethile. Intsholongwane iyakhutshwa xa isulela nge arhente ezibulalayo. Intsholongwane efileyo ivuselela isikhuseli kwintsholongwane xa itofiwe kwisilwanyana.
Vaccine - (Intsholongwane ephilayo) - Ichiza eliveliswe ngoku khulisa okuphilayo kwesifo apho ichiza elenziwa ngayo.
Vaccine (Intshologwane ephilayo kodwa enciphisiweyo) - Ichiza elenziwe kwintsholongwane elehlisiweyo.
Vaccine (Ekhusela intsholongwane enye) - Ichiza elikhusela kwisifo esisodwa.
Vaccine (Ekhusela kwezimbini iintsholongwane) - Intsholongwane ekhusela kwisifo ezimbini nangaphezulu.
Vaccine (Esasazekileyo) – Ichiza elikhusela kwizifo ezenziwa zintsholongwane.
Virus - Ezosulela umzuzwana, zincinci kunezinye, ziyanda xa ziphila kwaye kukhona intsusa yazo. Iintsholongwane zinga hlala ziphila ixesha elide ngaphandle. Ezinye iintsholongwane zivelisa izifo ezinobuzaza, ezinye azinabo ubungozi.

Amagama Aqhelekileyo wesi Latin nesi Greek Kunye Nezishunqulelo zawo Ezisetyenziswa xa Kubhalwa Amayeza Emawasetyenziswe

a.c ante cibum – Nganye
ad ad to: ukuyokuma
ad lib.Ad libitum – Ekonwabeni
alternis horis alternis horis – Rhoqo ngenye iyure
ante ante – Phambi kokuba
aq.aqua – Amanzi
b.i.d bis in die – Kabini ngemini
bis bis – Kabini
c cum - Kunye
caps capsula – Ingqekembe zepilisi
et et – Kunye ne
gtt gutta (e) – Amachaphaza
H. Hora - Iyure
Hor.som.,H.S hora somni – Ngexesha lokulala
In d. in dies – Ngosuku
Inter inter – Phakathi
Lin.linimentum – Eyokuthambisa
Liq liquor – Umxube
Lot. Lotio – Eyokuthambisa
Noctis noctis- Eyasebusuku
Non non – ekungeyiyo
Non.rep. non repetatur – Ungayiphindi
O.D oculus dexter – Imehlo langase kunene
O.L oculus laevus – Imehlo langase khohlo
omn.or. omni hora – Rhoqo ngeyure
p.c.post cibos – Emveni kokutya
p.r.n. pro re nata – Kanga ngoko kudingeka
q.h quaque hora- Rhoqo ngeyure
q.i.d. quarter in die – Kane (4) ngemini
q.s. quantum sufficit – Kanga ngoko kudingeka
t.i.d. ter in die- Kathathu (3) ngemini
ut dict. ut dictum – Ngoko myalelo

Translated by Zikhona Plaatjie