Ndlela yo Hlawula Homu ya Masi

Ku Kambela Homu ya Masi

©Ayrshire Cattle Breeders’ Society
Tihomu ta masi leti hlawuriwaka ku xaviwa tifanele ku kamberiwa kuva kuta tiveka laha tisukaka kona. Leswi swinga voniwa hikwalaho ka xivumbeko xa muhlowo wa tona (eka Holsteins) na makanja laha tindleveni (eka Jerseys). Ku engetela kwalano homu yifanele kuva yi tiviwa hikwalaho ka swihlawulekisi swa miri wa yona (ngopfu ngopfu ti muzzle, meno, mikondzo na milenge, mavele na tinhlungu) xikan’we na xiyimo xa miri. Mavele ya fanele ku kamberiwa (ya twiwa hi voko) ku kamba loko kungari naku pfimba kumbe ti lumps leswinga vulaka leswaku kungava kuri na nhlaselo wokarhi. Nhlonge emaveleni yifanele kuva yiri leyi tsanyukaka, yi rhetela kasi mavele aya fanelanga kuva lawa kulu swinene naswona yafanele kuva yakhomanile na miri naku tiyela.
Ku kambela swifuwo hi vurhonwani swita komba loko kuri na swin’wana. Unga pfuki u xave tihomu eka nkombiso hikuva swinga durha naswona kungari na mbuyelo wa kahle wa masi. Tihomu ta kahle kuti xava hileti humesaka masi ya khwalithi ya xiyimo xale henhla eka swakudya leswinga ta tirhisiwa eka purasi rintshwa.

Ku xava Homu ya masi mali yiri Leyintsongo

©Chris Daly
Ku xava tihomu hi swimalani swintsongo? Ringeta kuxava tihomu leti kunga khale tirikarhi ti humesa masi hikuva ntsengo wakona wungava wuri e hansi hikuva tinga laviwi ngopfu kumbe hikokwalaho ka vukhalebya tona. ‘Slaughter value’ yitala kuva yiri e hansi swinene kutlula ‘genetic value’ ya mbuyelo wa masi. Hambi swiritano, tihomu totano tifanele kuva tibihe emirini hile tlhelo ti humesa masi ya nhlayo yale henhla kutlula leswi tidyaka swona.
Ku tiyisisa kuyisa emahlweni kuhumesa masi lembe hinkwaro, xava tihomu leti humesaka masi kahari nkarhi xikan’we na leti bihaka emirini ka ndzhaku. Loko u xava tihomu letinga biha emirini, tifanele nkarhi waku tswala lowu languteriweke wuri kwalomu ka tinhweti timbirhi kusukela eka siku roxava. Loko mali yirikona, xava tihomu letingana genetic merit yale henhla kunga yosungula kumbe yavumbirhi eka kuhumesa masi. Titala kuva na swiphiqo swintsongo swa marhole kutlula rigava. Loko u xava homu leyinga biha e mirini, vuxokoxoko lebynga eka marhole ya xinuna byifanele kutiveka leswaku kuta lulamiseriwa swiphiqo swa dystocia loko kutswariwa rhole. Dystocia hiloko rikhwekela hinkarhi wa kutswariwa.

Translated by Ike Ngobeni