Switori swava kokwani- kulahlekeriwa hi varhandziwa eka HIV/Aids

© Eric Miller
Goldie Qyayia na nuna Otto, kusuka e Khayelitsha, avanga tswisisi swotala hi xitsongwatsongwana xa HIV. Hambi swiritano, xiteke vutomi bya vana vavona va mbirhi, Thumela na Vusi, endzhaku ka nwana wa jaha unwana. Switeke nkarhi woleha swinene, kambe Goldie eku heteleleni u kume ndlela yaku amukela kuvava loku akutwa. Hi lexi xitori xinwana.

Mu chiviriki

Andzi thoriwile tani hi mutirhi wo basisa hi vanhu lava ava fambisa Blouberg Homes, khamphani leyi ayi nyika vanhu vutshamo lebyi abyi hakeriwa hi nhweti e Bloubergstrand. Ndzi tirhe kona kuringana ntlhanu wa malembe, ndziri karhi ndzi tshama endlwini ya hina e Khayelitsha, kasi nuna wa mina a hlayisa kaya ra hina e Transkei.

Thumela a pfuneta e Blouberg Homes naswona a chivirika swinene. Loko muthori wa hina aku, 'Basisani hinkwako mitlhela mi ayina swondlalela mubedwo hinkwaswo,' ahita heta kaha sele nkarhi wotala, hambi loko kuriku ahitirha eka yindlu leyikulu. Thumela anga chavi ntirho wo tika.

Hi June 2000, loko ari na malembe ya 30, hiyile exibedlele swinwe hikuva se asungule ku vabya, laha anga fika a endla swikambelo swa HIV. Ahinga switwisisi kahle leswaku HIV yin’wi khomisa kuyini munhu. Hiye hi dyondza swilo leswi hinkwaswo loko nkarhi wuya wukarhi wufamba, hikuva mbuyelo wukombete leswaku Thumela, nayena, akumile xitsongwatsongwani xa HIV.

Kunga se hela malembe mambirhi loko swikumekile leswaku u hlaseriwile hi xitsongwatsongwani lexi, usungule ku vabya swinene. Loko aya fika eka xitepe xa vumune, se a ondzile swinene naku heleriwa hi matimba naswona aswitikomba swinene leswaku ari ekusuhi naku hundza emisaveni. Switeke ntsena nhweti kusuka eka nkarhi lowu avabya swinene kufikela loko ata hundza emisaveni.

Andzi nwi hlambisa, ndzi nwi nyika murhi na swakudya hikuva se atsandzeka naku tlakula lepula hi yexe. Swatika swinene ku ongola nwana wa wena loyi anga ekusuhi naku hundza emisaveni.

Loko xiyimo xitika swinene, hinwi teke hinwi yisa exibedlele xa Groote Schuur , laha madokodela vanga tiyisisa leswaku uta hundza emisaveni kungari khale, laha angaya vekiwa na vavabyi vanwana e xibedlele xa Conradie. Ari kona kuringana mavhiki mambirhi kutani hi March 2002, u hundzile emisaveni.

Andziri kona

Mina na Otto ahiri e Cape Town loko Vusi a sungula kuvabya, khwiri rivava naku pandziwa hinhloko. Hin’wi teke hinwiyisa e xibedlele xa Groote Schuur, kusuka kona aya exibedlele xa GF Jooste. Madokodela vahi byele leswaku a khomiwe hi xitsongwatsongwani xa HIV, hambi leswi ahinga switwisisi leswaku swivula yini.

Dokodela loyi atshama arikarhi a vulavula hi vutshunguri byintshwa lebyi taka lebyi abyita pfuna Vusi leswaku a vuyelela eka rihanyu ra kahle.

A nyikiwile mapilisi na vutshunguri bya TB, naswona endzhaku ka nkarhi nyana u sungule ku hola. U kote naku tlhelela entirhweni. Kambe ntsevu wa tinhweti leti landzelaka usungule kuvabya nakambe. Ndzi nwi hlayisile naswona andziri etlhelo ka mubedwo wakwe loko a lova.

Translated by Ike Ngobeni