Kunakekela/Kubukela Bantfwana ba Logwaja

© Judy Stuart

Kutalwa neku Khula

Kunakekela bantfwana balogwaja kubalulekile umangabe libhizinisi lihamba kahle. Wonkhe umntfwana lolahlekile yinsha lengeke ibonwe itoletsa imali. Iphrofithi ikalwa njengekudla etafuleni, likusasa lesilwane sentalo noma logwaja longatsangeswa. Ngakoke kunakekela lalabancane kumcoka. Liningi letentalo lishiya labancane liviki lonkhe kungakefiki luhlolo lwesibili.
Ngiva ungazutsi lesilulu kumele sihlolwe kanye ngelilanga, ikakhulu nangabe kubantfwana labaningi noma kubantfwana bekucala balomsikati (logwaja lomsikati). Kuhlola kutsi labantfwana balula/batsambile futsi nekutsi abakomi. Akukameli kubonakale timbambo. Uma labantfwana babukeka bancama/bondzile, hlola lolomsikati ngekuhambisa sandla sakhe ngasesiswini sakhe. Umangabe lapho kuhlala khona lubisi kushisa futsi kuvuvukile kungaba kutsi une kushiselwa ngemabele. (Bona Betemphilo).
Umangabe lalabancane banebantfwaba labasikhombisa noma lasiphohlongo lomake angaba nelubisi loluncane. Sonkhe sikhatsi kuyintfo lenhle kuhlanganisa letinsikati letingetulu kwayinye nanoma nguliphi lilanga. Uma angakhoni, susa liningana lalabantfwana (tsatsa lalabancane kakhulu) futsi umangabe lolomunye lomsikati, lokhonako kahle, aphazamiseka ngekunakwa, susa kahle liphunga lalabanye labasha balabomake ngaphansi kwelihhoko ubabeke lapho "banakekeleka khona" labantfwana ubabeke nencumbi yebantfwana leseyentiwe.
Labanye bomake bangabamukela malula bantfwana labanikwa bona. Umangabe labantfwana bobabili basuka kuntalo yinye bese ubamaka ngelibala usebentisa ikhokhi pheni khona utokwati kutsi muphi umntfwana wamuphi make. Sonkhe sikhatsi nakukhona lokujikako kulesilulu, bhala kulelikhadi lalelihhoko.
Bantfwana bacala kumila tinwele ngelilanga lesihlanu phindze bavula emehlo abo ngelilanga lesiphohlongo noma lelishumi. Kungenteka kutsi letinkhophe tingaba nekubanjwa ngemafinyila. Uyabona kutsi letinkhophe tibovu futsi tiyashisa. Khafulela egalweni lakho bese uyahlikihla kuleliso bese uyadonsa kahle uhlukanise letinkhophe. (Buka titfombe). Lena yindlela lencono yekulungisa ‘tinkhophe teliso’.
Atsi lamehlo angavuleka, labantfwana batocala kunyakata futsi bangazama kulandzela labomake uma ashiya lesilulu. Beka sitini noma ‘nyatsela’ embili kwelibhokisi lelivulekile khona titokhona kubuyela emuva futsi.
Labantfwana bangenela labomake badle lokucinile lokungaba lishumi nesitfupha kuya kumashumi lamabili nakunye emalanga. Bangadla ema phelethi kanye nakokonkhe lokuluhlata lokudliwako kanye netjani labanako bomake babo. Kumcoka kakhulu kutsi labantfwana babenelilungelo lekutfola emanti kulesisikhatsi. Umangabe banikwa emanti ngetingono ciniseka kutsi aphansi kahle kuze labantfwana bakhone kufika.
Nakekela labantfwana. Balikusasa lemhlambi wakho futsi badzinga kujabula nemphatfo yebuntfu.

Translated by Phindile Malotana