Kulawuriwa ka Swimpfundlhani

© Judy Stuart

Kutswariwa na Kukula

Kulawuriwa ka swimpfundlhani swina nkoka swinene loko kuriku bindzu ra wena riya eku humeleleni. Nwana un’wana na un’wana loyi a lahlekaka i n’wana loyi angata pfuka angaha kumekangi naswona aswivuyerisi nchumu. Mbuyelo wuhlayiwa tani hi swakudya e tafuleni, ku kurisiwa ka xiharhi kumbe kuxavisiwa ka xona.
Leswi swivula leswaku nhlayiso wa vana lavantsongo wuna nkonka swinene. Vafuwi votala vatshika swimpfundlhani leswintsongo kuringana vhiki vanga se ya swikamba. Ndzi twa onge swisaka swifanele ku kamberiwa masiku hinkwawo kanwe hi siku, ngopfu ngopfu loko kuri na vana votala swinene kumbe kuri vana vosungula va mpfundlha lowu wa xisati.
Kamba leswaku vana va tsakile naswona va omile. Akufanelanga ku vonaka timbambu. Loko vana valanguteka va ondzile, kambela leya xisati hikuva u khoma khwiri ra yona. Loko mavele mayona ya hisa no pfimba swinga endleka leswaku wuva wu khomiwe hi mastitis. (See Health). Loko vana va fika 7 kumbe 8 mana wa kona angava a kayivela masi. Swa hlohleteriwa leswaku kufanele ku yisiwa ya xisati yotala eka timhaka ta masangu hi siku rin’we.
Loko wun’we wunga koti ku phamela vana va wona kahle unga susa vana va nwana uva yisa eka lowungana masi motala laha u faneleke ku wurivata hiswakudya hinkarhi walowo, u fanele kusula nuhelo wa lowa xisati ivi u tota vana lava ngatisiwa leswaku vata nuhela kufana na lavanwana. Mipfundlha yaxisati yotala yi amukela vana lavanga tisiwa hiku olova.
Loko vana lava hinkwavo vari va muxaka un’we xikanwe na muhlovo, fungha lavanga tisiwa hi koki pen leswaku swita tiveka leswaku mana wa vona hi wihi. Nkarhi hinkwawo loko kuva na kucinca exisakeni, tiyisisa leswaku uswitsaka hansi eka karata ra xihahlu.
Vana vata sungula ku mila voya loko vari na tlhanu wa masiku naswona vata pfula matihlo hisiku ravu 8th - 10th. Swinga endleka leswaku tinxiya tipfaleka hikwalaho ka marhimila.
Uta swivona hiloko laha henhla ka matihlo kupfimbile kutlhela ku tshuka. Tshutela marha etintihweni kutani u koka tixiya teto leswaku tipfuleka. (See photos). Leyi i ndlela ya kahle swinene yo pfula kumbe kululamisa ‘nest eye’.
Loko matihlo ya pfulekile, vana vata sungula kufamba famba laha vangata ringeta ku landzelela lowa xisati loko wusuka exisakeni. Vekela xitina kumbe xitepisi emahlweni ka nomo wa bokisi rero leswaku vata tlhela vakota kunghena nakambe.
Vana vata sungula ku dya swakudya swotiyela kufana na mana wakona loko vari na 16 – 21 days. Vanga dya ti pellets xikan’we na rihlaza leri varikumaka na hay leyi mana wa vona angana yona exihalwhini. Swina nkoka swinene leswaku vana vakuma mati hinkarhi lowu.
Loko kuriku mati ya tisiwa hiti nipples tiyisisa leswaku tile hansi kuringanela leswaku vana va fikelela. Loko kutirhisiwa ndhichi,tiyisisa leswaku yitele naswona vana avange weli endzeni ka yona no nwela. Hlayisa vana. Hivona vumundzuku bya ntlhambi wawena naswona vafanela kutsakisiwa hiku khomiwa hi munhu.

Translated by Ike Ngobeni