Marula Tree
Mohlare wa Morula

© Geoff Nichols

Leina

Mohlare wa Morula [Scelerocarya birrea]

Leina la selatini

Scelerocarya birrea
Histori ya mohlare wa morula e ya morago diketekete tša mengwaga. Bohlatse bja nyakišišo ya histori ya bophelo bo bontšha mohlare wa morula wa e be e le mothopo wa phepo mengwaga ye e fetilego ye e ka bago 10,000 pele ge Kresete a belegwa. Morula, Scelerocarya birrea, diphedi tša go swana le tšona caffera, ke ye nngwe ya ka hlokomelong ya dimela ka Aforika yeo e le go letlotlo. Leweng la Pomongwe ka Zimbabwe, go akanywa gore dimilione tše 24 tša dienywa tša morula di jelwe.
E sego fela seenywa, eupša le koko, di humilego ka diminerale le dibithamini. Dononwane ke tše ntšhi tše mmalwa tša tšhomišo ya mohlare, lekwamati, mahlare, dienywa, koko le dithoro. O tsebega ga botse ka la gore ke seenywa sa go 'gafiša tlou’ ge di wetše fase le go bela ga nnyane, morula ke mohlare wa mmamoratwa kudu ka nageng ya Aforika. E be e le mohuta wa phepo ya go b aka godimo ka Aforika Borwa, Botswana le Namibia ka dinako tša sekgalekgale.

Tlhalošo

Ke mehlare ya go hlohlorega ya go gola go fihlela dimilimetara tše 18 botelele. Di gola mehuteng ye e fapafapanego ya mašoka a mehlare mabung a mohlaba wa seloko. E ka hwetšwa go tšwa Etopia go ya KwaZulu-Natala. Di tšweletša matšoba go tšwa ka Lewedi go ya Dibatsela e be a enya dienywa go tloga Pherekgong go ya go Hlakola. Dienywa tše di lewago gomme di le godimo kudu ka bithamine ya C. Kolobe ye hlaga, tlou, dikwele, thutlwa le tholo ka moka di ja dienywa le mahlare a mohlare.

Tšhomišo

Letlalo la seenywa ga ke ka bidišwa ka meetse go dira sa go nwa goba sa fišwa go šomišwa bjalo ka moakgodi wa kofi. Kota ke ye bolete gomme e šomišwa go betla; lekwamati la ka gare le ka šomišwa go dira lenti. Mafelo a dinyakišišo ya bopjhelo a bontšhitše ge seenywa sa Morula se šomišwa bjalo ka mothopo wa dijo go tšwa ka dinako tša kgalekgale ke merafe ya ka Aforika. Lekwamati le ka šomišwa gape go dira sefammala sa botsothwa bja seetša. Mašotša a kgoboketšwa go tšwa mohlareng o go tla go bešwa gammogo le dibokwana tša Cerambycid tša dikhunkhwane tša go epa dikgong.
Ka gare ga mokgopa go ka ba le koko ye tee goba tše pedi tša tatso tše nnyane kudu tšeo di humilego ka proteine. Oli e šomišwa bjalo ka setlotši sa letlalo. Mahlare a tšona a matala a lewa go thuša ka seokolela. Lekwamati le na le thibela histamaene gape le šomišwa go hlwekiša ka inela meetseng a bedišwego le go hemela phufudu ka gare. Karolo ya lekwamati e pšhatlwa og ba sesohlo, ya hlakanywa le meetse a go tonya gomme ya metšwa go alafa tengkhubedu le letšhollo. Gape lekwamati le šomišwa bjalo ka thibela letadi.

Dienywa

Seenywa sa Morula se na le matute le monkgo o botse gomme se bogolo bja polam ye nnyane. Se ka lewa se le foreše le mokgopa o na le diteng tša godimo kudu tša bithamine ya C. Gape e ka apewa go tšweletša jamo, matute le dino tša bjala.

Moo di hwetšwago

Ke karolo ya mohuta wa dimela tše tsebjago bjalo ka ’Lešokeng la barwana’ goba ba ka Mašokeng a mehlare a fišago, e lego ya mohuta wa dimela tše di pipilego mebotwana ya fase ya naga godimo le ka Nagatlase ya Mpumalanga, go akaretša bontšhi bja Phaka ya bosetšhaba ya Kruger. Dimela tša bolekane ka tlwaelo go akaretša mohlare Mootlwa wa Sehlongwa (Acaia), Baobab, Mehlare wa Phišo, Mopani wa botala bja go fifala, le bjang bjo bo telele bja tšhutla.

Dintlha tša go kgahliša

Mehlare ya Morula ke ya go ba le wa poo o mo tee le wa tshadi o mo tee, go rago gore di na le bong bjo bo rilego. Nnete ye e nago le hlohleletšo tumelong ya magareng ga Ba-Venda gore go tsentšha lekwamati senong go ka laetša bong bja ngwana o sa tšweng a belegwa. Ge mosadi a nyaka mošemane mohlare wa poo o a šomišwa, gomme ge a nyaka wa mosetsana, mohlare tshadi wa šomišwa. Ge ngwana wa bong bjo bo bongwe a belegwe, ngwana wo o boletšwe ge a kgethegile kudu ka ge a kgona go sa obamele le badimo.