Vho Bebelwa kha ḽa Transkei
Nga dzi 26 khubvumedzi 1936, Nomzamo Winifred Zanyiwe Madikizela vha bebiwa kha kusi kwa Bizana hune nga hetshiḽa tshifhinga ho vha hu tshi vhidziwa upfi Transkei (Eastern Cape) mmeavho vho Nomathamsanqa Mzaidume (Gertrude), vho vha vha tshi gudisa zwithu zwa mvelo na khotsiavho vho Columbus Kokani, vho vha vha minister wa zwa maḓaka na zwa vhulimi zwa Transkei.
Vho Winnie vho vha vha wa vhuṋa kha vhana vha malo. Mashudu mavhi mme a vho-Winnie vho lovha nga 1944, musi vho Winnie vha tshi tou vha na minwaha ya malo fhedzi. Naho zwo ralo vho-Winnie vho kona uya kha pfunzo dzavho dza fhasi kha ḽa Bizana vha ya vha fhedza na pfunzo dza nṱha dza Secondary.
Zwi sa fani na vhanwe vhana vha vhathu vhatsu vho -Winnie vho kona u wana pfunzo ya vhuḓi. Hezwi zwa Bantu zwo ḓo fhedzaho zwi tshi khou ḓivhea vhukuma zwo ḓa nga murahu ha musi vho no hula. Vho nwala murole wa vho wa vhufumi na vhuvhili vha tshi khou bva Shawsbury kha ḽa Qunu he vha guda zwa u vha murangaphanḓa. Vho humela murahu vha wana khotsi avho vho no mala hafhu vho mala Hilda Nophikela we aḓo vha funa vhukuma na vhana vha mmeavho.
Vho-Winnie musi vha tshi vha Mushumela Vhapo
Nga murahu ha u thetshelesa khotsi avho, vho-Winnie vho mbo ḓi ya kha ḽa Johannesburg vha tshi khou itela zwa vhumatshelo havho kha mushumo wa u shumela vhapo nga 1953. Vha tshi da hafha vha ya tshikoloni tsha Jan Hofmeyr School tsha vhushumela vhapo.
Nga 1955 vha ambara gwaweni nahone vho fhira vhoṱhe vhe vha vha vha tshi dzhena navho vha mbo ḓi fhiwa scholarship tsha uya u dzhena USA. Vha hana vha ri vha khou ṱoḓa u guda vha hune vha dzula hone.
Vha mbo ḓi dzhiiwa kha zwa vhushumela vhapo vha shumela sibadela tsha Baragwanath, havha vhone muthu wa u thoma kha vhathu vhatsu ane avha nap vhuimo vhu ngafha. Vha ya vha ḓiitela dzina sibadela, vha bva na kha dzi gurannḓa dzi tshi khou amba nga mathomo o nyadziwaho vha fhedza vha tshi khou bvelela.
U Tangana na Nelson Mandela
Winnie o mbo ḓi thoma u funa zwa polotiki ya henefho na zwa ulwa na muvhuso wa tshiṱalula musi vha Baragwanath, nge vha thoma u vhona vhushai he vhathu vha vha vha tshi khou dzula khaho. Vha thoma u ita dzi ṱhoduluso nga ha Alexandra, he musi hu tshi khou beba vhathu vha 1000 ha lovha vhathu vha 10, zwa ita uri vho -Winnie vha vhone uri huna usa fariwa zwavhuḓi kha ḽa Afrika Tshipembe na musi vha saathu ṱangana na vho-Nelson Mandela.
Musi vha Baragwanath, vho-Winnie vho vha vha tshi shuma na vho-Adelaide Tshukudu kha dzinwe dzi hostele dza vhashumi. Havha vhavhili vha mbo ḓi vha dzi khonani. Sa zwine vhangana vhaita, vho vha vha tshi amba vhusiku, nahone Adelaide a vhudza Winnie zwoṱhe nga ha ramilayo (muprisidethe wa kale wa ANC vho-Oliver Tambo) we vha o fulufhedzisana mbingano nae na mushumisani nae Nelson Mandela.
Winnie na Nelson vha mbo ḓi bva lwa u tou thoma, vha ya kha ula zwiliwa vhengeleni ya ma india tsini na dzi feme dzavho dza mulayo. O vha a tshi mufhira nga minwaha ya 16, nahone ono vha muthu wa u ḓivhea vhukuma kha polotiki ya hayani na mulwi muhulwane wa muvhuso wa tshiṱalula. Winnie o vha asa khou tshuwa kana u shavha hezwi nga 1957, musi vha tshi muhumbela uri avha male, a mbo ḓi tenda vha ya vha malana nga nwedzi wa Fulwi nga nwaha u tevhelaho.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe
U maliwa nga muthu ane atou vha muḓivhalea kha u lwa na muvhuso wa tshiṱalula a zwo ngo leluwa, vho- Mandela vho vha vha tshi dzulela uv...
Winnie Madikizela-Mandela u humbulwa nga uvha mme wa tshitshavha na thambulo ye a ḓo ṱangana nayo sa mufumakadzi wa vho -Mandela musi vh...