Dzina
Vervet monkey / thoho ya vervet [Chlorocebus pygerythrus]Tshivhumbeo
Ya tshinna I lemela 6kg vhulapfu hayo ndi 1,1m ngeno dza tshisadzi dzi ṱhukhu dzi tshilemela 4kg. Ina muvhala wa siliva yo yaho kha gireyi.Na khofheni hutsu, ya tingeledzwa nga,muvhala mutsu, na kha mulenzhe na kha mutshila wayo. Zwa nga fhasi ha tshinna zwina muvhala wa vividi uri zwikone u fhambanyisa mbeu, zwine ha vha red penis na blue scrotum.
Kuḽele
Ndi phukha ine ya tshila nga ṋama na miroho, I funesa mitshelo,, maluvha, matari na zwikhokhonono, zwine zwa kona u khethulusa kha zwiḽiwa zwine ya funa.Huna lugwada lwa zwipuka lune lwa wela kha zwine ya ḽa zwire na muvhala wa mbonalo ine ya kona u thusa heyi phukha u ṱalusa vhukati ha mitshelo midala na mitshelo yo vhibaho
Kubebele
Ndi tshipuka tshine tsha beba nga khalanwaha, tshibeba ṅwana muthihi vhukati ha nwedzi wa ṱhafamuhwe uya kha shundunthule. Nga murahu ha uḓi hwala lwa maḓuvha a 140. Huna u beba ha u ṱanganelana hune hu ya lapfa u fhira khalanwaha nnthihi, I langiwa na nga u ḓala ha zwiḽiwa.Maitele
Ndi tshipuka tshine tshi ya ḓowelea, nahone tshibva kha lugwada lune lwa vha na mikhwa, lune lwa langiwa nga dza vhanna. Dza tshisadzi a dzi ṱutsheli hune dza bva hone, fhedzi dza vhanna dzi ya bva kha lugwada musi dzo no hula. U waniwa ha zwiḽiwa ndi mushumo wa khuluyadanga.Nḓowelo
Fhethu hune ha vha na miri milapfu na u ḓala ha maḓi a tshothe, zwiita uri phukha heyi I tou ḓala nga vhunzhi. Dzi dzhiiwa sa phukha dzino ḓivhesa vhutshilo ha ḓaka nga vhuḓalo.Hune Dza Wanala Hone
A zwi ngi zwa manwe mashango a Afrika, huna tshaka mbili fhedzi dza dzi ṱhoho Afrika Tshipembe dzine dza vha uri ndi Vervet na Samango, dzoṱhe dzi dzula nnṱha ha miri dza ḽa mitshelo ndi one masiandoitwa adzo ane dza nga tshinyadza masimu avhathu.Heyi ṱhoho yo ḓala Afrika Tshipembe ḽoṱhe, ya ḓalesa hune ha vha na zwine ya ṱoḓa zwone, zwine ya dzula I tshi khou thamuwa nnṱha ha miri ndi zwone zwine zwa i ṱalusa kha mithanyo.