Vha tshi Khou Tevhela zwa Vhudededzi
Vho hula vha tshi funa vhukuma uvha Physician, fhedzi musi vha tshi balelwa nga masheleni a uya tshikoloni tsha mishonga vha nanga u ita zwa vhudededzi. Vha thoma u vhu gudela kha tshikolo tsha Bantu Normal College nga 1951. Henezwo vho no tou dzhena vhukuma kha mutshudeni, vha tshi khou thusa kha u bveledzisa zwa u vhala na zwa dzi drama na u kovhela zwithu zwa mvelo na nyambedzano dza tshitshavha vha dovha vha shuma hu vhone mufari wa masheleni kha khoro ya u imelela matshudeni.
Nga 1954 vha graduetha nga diploma yavho ya vhudededzi nga 1955 vha wana Bachelor Arts na degree. Nga 1955 wo dovha wa vha nwaha we vha thoma ngudo dza vho dza pfunzo ya nntha he vha thoma u tangana na pfunzo ya Bantu ye ya do diswa nga 1953. Fhasi ha mulayo wa, matshudeni a vhathu vhatsu, pfunzo ya vhathu vhatsu ya vha khathathini zwe zwa do ita uri u funzea kha vho zwikonde. Hezwi zwo do vhaisa vho Tutu zwa ita uri vha fhedze vha tshi khou litsha zwa vhudededzi.
Dzi Ngudo dza Bivhili
Nga 1958 vho Tutu vho mbo di di nwalisa kha tshikolo tsha bivhili St Peter's Theological College he vha guda hohe bivhili, Anglican doctrine na Christian Ethics. Vha vho do divhea sa muthu ane avha uri u o thanya vha tshi khou wana zwa vhuthu. Gurannda lavho nga ha vhutendi na Islam lo thuba kha mutatisano wa archbishop’s annual essay prize.
Na ho huna uri ho vha na u hanedzana ha zwa polotiki, naho zwo ralo vho di dzula vha muhulwane wa zwa polotiki. Vha wana mabammbiri azwa ngudo dza bivhili vha vhewa vhufunzi nga 1960. Nga 1962 Vho-Tutu vho mbo di pfulutshela UK vha tshi khou isa pfunzo dzavho phanda dza bivhili.
Tshifhinga tshe vha do tshi fhedza vhe London tsho vha fha tshifhinga tsha u kona u vhofholowa kha zwe vha vha vha tshi khou tangana nazwo hayani, vha vha vho no vhofholola na u kona u tevhela zwa mitambo u fana na cricket, vhe vha do fhedza vho i funa. Vho fhedza tshifhinga tshavho vha bva na Bachelor of Divinity Honours na Master ya Theology degrees, dissertation yo vha i kha Islam Western Africa.
Vho do tuwa UK nga 1966 vha tshi humela Afrika Tshipembe. Vha saathu ya hayani vho thoma nga uya Paris, Rome na East Jerusalem he vha do fhedza minwedzi mivhili vha tshi khou guda Hebrew na Arabic. Vho do mangadziwa nga dzi khakhathi vhukati ha vha Jewish na Arab ye vha do tangana nayo.
U Divhadza Ngudo dza Bivhili kha Vhathu Vhatsu
Nga 1967, murahu Afrika Tshipembe, Tutu vho do balelwa u tshila kha shango line la vha uri li ya konda nga afha huna mulayo wa dzi basa. Naho zwo ralo vho isa phanda na mushumo wa u gudisa na u edzisa u vhudza vhathu nga ha zwine zwa khou tanganiwa nazwo.
Vho funza kha Federal Theological Seminary (Fedsem) Alice Eastern Cape vha saathu ya u shuma gudedzini la Botswana, Lesotho na Swaziland (UBLS) nga 1970.
Musi vha tshi khou dzula Lesotho vho shuma sa mutoli wa nga nnda wa Fedsem na Rhodes University vha vha murado wa bodo khulwane ya Lesotho Ecumenical Association. Hu dovha hafhu havha he vha do divhadziwa kha u gudisa vhathu vhatsu ndivho ya bivhili zwa vha tutuwedza uri vha shumise na zwa tshi Afrika uri zwi kone u katela na vha Afrika Tshipembe zwine vha zwi divhesa.
Vho Shuma kha TEF
Nga 1972 vho-Tutu vho vhuyelela England u shuma. Vha mbodi nangiwa uvha Associate Director for Africa vho imela Theological Education Fund (TEF). Vhuimo hovhu vhu ya vha tendela u tshimbila kha mashango a Third World countries, ho katelwa na manzhi a Afrika.
Vho mbo di nwala nga zwe vha guda vha hangei, vha tshi khou amba na zwa tshanda nguvhoni na vhushai ha Zaire, vha Christian-Muslim Nigeria, muvhuso une wa mangadza wa Kenya fhasi ha vho Jomo Kenyatta na expulsion ya Uganda Asians fhasi ha Idi Amin. Vho do shuma kha tshiimiswa tsha Theological Education Fund lwa minwaha miraru vha saathu humela hayani Afrika Tshipembe nga 1975.
Vha mbo di nangiwa u vha Dean wa St. Mary’s Cathedral, Johannesburg, zwa vha ita muthu wa u tou thoma wa u vha Anglican Dean. Vha dovha vha shuma sa mu Bishop wa Lesotho nga 1976 na 1978 he vha do vha muthu wa u thoma mutsu wa uvha General Secretary wa dzi kereke dza Afrika Tshipembe.
U Dzhenelela kha zwa Mashangodavha
Vha divhea nga maanda nga mushumo wavho wa u lwa na u bvisa Afrika Tshipembe kha muvhuso wa tshitalula, fhedzi vho do dzhenelea vhukuma na kha zwe zwa vha zwi tshi kwama nnda ha Afrika Tshipembe u fana na: Nga 1987 vho do vha vhone vho fara keynote speech kha All Africa Conference of Churches (AACC) Togo he vha do amba nga zwo welaho Afrika, vha tshi khou humbela dzi kereke uri dzi nga thusa, nga murahu vha mbo di nangiwa uvha muprisidenthe wa AACC.
Nga 1988 vho amba kha Confrence Lambeth kha u tandulula dzikhakhathi dza Northern Ireland. Nga 1989 vho dalela Zaire (zwa zwino hu vhidziwa Democratic Republic of Congo) vha tshi khou vhudza kereke uri dzi di fhambanye.
Nga 1989 vha dovha vha amba nga ha dzinndwa dza Israeli-Palestinian vha tshi khou amba nga ha dzi pfanelo dza tshiimo tsha Israel na tsireledzo kha dzine dza vha dzi tshi khou thasela dzi pfanelo dza u tshila.
Vha ita mutalo uya nga ha nyimelo na muvhuso wa tshitalula wa Afrika Tshipembe. Vho ya vha dalela Liberia nga 1994 vha tshi khou ya u lugisa zwa u imisa mulilo vha tshi kha tshiimiswa tsha AACC. Nga 1995 vha rumelwa Nigeria nga vho Nelson Mandela vha tshi khou ya u humbela u bviswa khothoni na hone nga murahu kha honoyo nwaha vha ya vha dalela Rwanda nga murahu ha Genocide u funza nga ha mulalo.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe