U Langa Mathada

Khuhu dzi vhonala dzi na mutakalo wo no nga wa zwipuka fhedzi naho zwo ralo dzi a kona u vha vho na mathada na malwadze.

Maḓi na Zwiḽiwa

Kuḽele ku ya vha na mathada arali zwiḽiwa zwi si zwinzhi. Dzi ya zwilwela. Zwiḽiwa zwinzhi zwi ya vha zwi zwi sekene kana zwina muṋo, zwothe hezwi zwi ya khakhisa musi zwi tshi khou ḽiwa. Zwoṱhe hezwi zwi kateliwa na kha maḓi kana arali maḓi atshi khou fhisesa kana asa ḓifhi.

Uya nga vha South African Poultry Association, ḓora aḽi vhangi mathada fhedzi na u omelwa zwi ya ita uri na malwadze a dzhene zwoleluwa. Maḓi ane avha na mashika na one aya vhanga malwadze zwa ita uri masole a muvhili avhe asi tshena maanḓa.

Mutsho na Muya

©Chris Daly

Mavhone na one aya vhanga uri dzi vhe na mutsiko ngauri adzi nga wani tshifhinga tshi nzhi tsha u awela. Uya nga ha vha mutakalo vha lifhasi vha ri na khuhu dzi fanela u vha na vhusiku na masiari uri dzi kone u awela.

Hezwi nazwo zwi a vha khaedu, ndi khwine u nanga dzine dza kona u shuma na musi hu tshi rothola sa dzinwe dza lushaka lwo raloho u fana na hedzi dzine dza vha dzi na mabesu kha mukulo. Ngauri hedzi dzinwe u fanela u vha na vhulondo ha uri dzo wana maḓi o linganelaho.

Mathada ane aḓa nga mulandu wa u rothola aya tswenya kha mutakalo ngauri zwiamba uri khuhu i khou ṱoḓa maanḓa manzhi a uri i dzule hune ha rothola. Inwe nḓila yo leluwaho ya u sumbedza uri khuhu ina mathada u fanela u vhona nga kuitele kwayo.

Dzi ambo ḓi kuvhangana dzi tshi khou itela u dudedzana, dzi ya ita uri dzi ḽese nga maanḓa u itela u lifha maanḓa dze dza a fhedza dzi tshi khou itela u dudela. Dzine dza tambudzwa nga mufhiso dzi vhonala nga u balelwa u fema dzi ya imisa na phapha dza bva kha dzinwe khuhu uri dzi yo rotholelwa. Musi dzi tshi iswa kha nnḓu ine dza fuiwa hone mutsho wa fhasi ndi wone wo no dzi langa.

Dzi fanela u sa manyana u itela hu vhe na muya wavhuḓi. Arali hune dza dzula hone ho omesa zwiita uri hune khuhudzi vhe na vhuthada ha buse.

U Thaselwa ha Malwadze

Usa langa havhuḓi ha zwi khokhonono zwo no dzhena sa maṋoni a ḓaka, mbevha, na zwifhufhi. Hezwi zwipuka azwi nga tou tswenya fhedzi khuhu zwi a ḓisa na malwazde manzhi. Khuhu dzi a diniwa na ngauri dzi khou lwala zwine zwi tshi ambiwa nga luisimane hapfi pathogical stress. U fhungudza hovhu vhuthada, khuhu dzi fanela u lafhiwa nga u ṱavhanya.

U Thogomelwa

©Chris Daly

Arali khuhu dzo ḓalesa lune ha vha na kwanye kwanye hune dza swika hune dza lwelwa na zwiḽiwa na maḓi dza vha na maitele a u dzula dzi tshi khou lwa. Khuhu dzi ya kwata arali dzi songo fariwa nga nḓila yone zwino u fanela u sedza kufarele uri dzi sa ḓo vha na mathada.

Tsumbo dza Uri dzi na Mathada

Hezwi zwitevhela ndi dzi tsumbo dza u sumbedza uri dzi na mathada:

U dzula dzo kwata na u lwa
U imisa ha mathenga
Lutamo lwa zwiḽiwa
Khuhu dzi tshi vho ḽesa kana dzi si tsha ḽesa
U fhungudzea ha muvhili
Usa tsha bveledza makumba

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe